Muziek in een Notendop #40: Wat is een aria?

Wat is een Aria?

Het tv-programma ARIA gaat op zoek naar dé nieuwe operaster van Nederland. In de 8-delige serie moeten de kandidaten alles uit de vocale kast trekken met uitdagende zangopdrachten. Nederland kijkt massaal naar deze zangwedstrijd van Omroep MAX. Maar wat is een aria nou eigenlijk?

'Aria' is een Italiaanse term, ontleend aan het Latijnse woord aer, dat ‘lucht’ betekent. In het woordenboek staat: “Een zangstuk of lied voor één stem, met instrumentale begeleiding." Een aria is onderdeel van een opera, cantate of een oratorium gezongen door een solostem en begeleid door een orkest. In een aria worden altijd de gevoelens van de karakters uitgedrukt. Het verhaal staat even stil, waardoor de emotie van de karakters de ruimte krijgt.

Daarnaast kan een aria ook een losstaande compositie zijn, de zogenaamde concertaria. Voorbeelden: Ah, perfido van Beethoven, en een aantal concertaria's van Mozart. Een voorbeeld van een instrumentale aria vinden we in Bachs Goldbergvariaties. Daar is de aria het muzikale thema waar vervolgens op gevarieerd wordt.

Vaak hebben aria’s een melodie die je lekker mee kan neuriën. Je zou dus kunnen zeggen dat de aria dé vocale hoogtepunten zijn van opera’s, cantates en oratoria. Het zijn dus gewoon de hits.

Ook in oratoria - waarin verhalen uit de bijbel centraal staan - zijn aria’s een soort emotionele bespiegeling van één persoon. Mensen gaan massaal in de passietijd naar Bachs Matthäus-Passion voor die éne aria: Erbarme dich.

Aria’s bestaan al ontzettend lang. De opera zoals we die nu kennen is namelijk ontstaan in de zeventiende eeuw met Italië als bakermat. In razend tempo werd die nieuwe vorm van vermaak populair en overal ter wereld schoten operahuizen uit de grond. In de eerste decennia van de opera gingen de verhalen, en dus ook de aria’s, vaak over de klassieke oudheid. Verschillende goden en helden kwamen aan bod. Later, bijvoorbeeld bij Mozart, kwamen daar ook meer sprookjesachtige verhalen bij, zoals Die Zauberflöte. Uiteindelijk gingen de opera’s meer en meer over de levens van gewone mensen. Vol drama natuurlijk, want dat hoort er wel bij. Moord, doodslag, overspel, verraad, bedrog… allemaal klassieke onderwerpen van opera’s en de gevoelens die daarbij horen, worden bezongen in de aria’s.

Bij het aanbreken van het romantische tijdperk van de negentiende eeuw was de aria het voornaamste expressiemiddel van operazangers. Deze periode bracht de meest uitgevoerde aria’s in de klassieke muziek voort. De Italiaanse operacomponisten Rossini, Verdi, Puccini en de Duitse componist Wagner schreven veel van de opera-aria’s die we nog steeds horen. Heel veel aria’s zijn via commercials en films in ons collectieve geheugen gekomen. Waarschijnlijk ken je veel meer aria’s dan je zelf denkt. Een daarvan is bijvoorbeeld La donna è mobile, wat letterlijk betekent ‘De vrouw is wispelturig’. Het komt uit Rigoletto van Verdi. Het werd gebruikt in een reclame van een bekend pizzamerk. En wat dacht je van L’amour est un oiseau rebelle, de Habanera uit Bizets Carmen. Het is een aria over de manier waarop Carmen tegen de liefde aankijkt.

Andere tophits zijn de Koningin van Nacht uit Die Zauberflöte van Mozart, waarin de sopraan even kan laten horen hoe hoog ze kan zingen, en de aria Nessun Dorma uit de opera Turandot van Puccini. Vooral in de legendarische uitvoering van Luciano Pavarotti. De video is al tientallen miljoenen keer bekeken op YouTube. Ook al hou je totaal niet van opera: kippenvel gegarandeerd. Het werd ook gedraaid tijdens Pavarotti’s eigen begrafenis. Precies op het hoogtepunt van de aria vlogen er straaljagers over die de lucht boven Modena beschilderden met de Tricolore, de Italiaanse vlag. Da's nog eens een aer…

Beluister via Spotify de muziek uit alle afleveringen van Muziek in een Notendop.

Home Muziek in een Notendop