Muziek in een Notendop #52: Wat is neoklassiek?

Wat is Neoklassiek?

Misschien heb je wel eens de term neoclassicisme gehoord. Neoclassicísme is een muziekstroming die ontstond in de jaren twintig van de vorige eeuw waarin werd teruggegrepen op muziek uit de barok en de klassieke periode. Neo betekent in het Oudgrieks nieuw. Kenmerken zijn onder meer een heldere vorm en balans, en gebruik van muzikaal materiaal uit oude tijden. Belangrijke neoclassicistische componisten zijn Igor Stravinsky, Darius Milhaud, Francis Poulenc en Paul Hindemith.

Ik ga het in deze Notendop-video hebben over neoklassieke muziek. Dat is wat anders. De basis voor deze stroming is gelegd door componisten Frédéric Chopin en Erik Satie, zonder dat deze heren daar erg in hadden. Chopin had het vermoedelijk zelfs erg gevónden. Satie, die had het over meubileringsmuziek -muzikaal behang- muziek die zo min mogelijk moest opvallen en minimalistisch van aard is. Da's al meer in de richting. Heerlijk rustgevend toch? De Italiaan Ludovico Einaudi dacht: dat kan ik ook! In een tijd dat veel componisten ‘moeilijke’ muziek schreven vroeg hij zich af: ‘Waarom zou ik per se schurende, wringende muziek moeten maken?’ Hij kwam op de proppen met overzichtelijke en toegankelijke pianowerken. Ter verhoging van de feestvreugde maakt hij daarbij videoclips die hij opneemt in verre oorden, in de sneeuw of in de regen; zijn piano heeft wat te verduren. Maar zijn aanpak bleek een gat in de markt en hij kon er ein Audi van kopen. In onze altijd drukke en hectische tijd snakken veel mensen naar rust en luisteren bijvoorbeeld graag tijdens het studeren naar zijn pianomuziek.

En zoals altijd gaat met zo'n succesformule: “goed” voorbeeld doet goed volgen. Zo nieuw is neoklassiek dus niet meer. In Nederland hebben we Joep Beving. Tijdens een burn-out zocht deze reclameman zittend achter zijn piano de verstilling op. De muziek die uit zijn vingers vloeide, raakt mensen over de hele wereld diep. Inmiddels is hij miljoenen streams op Spotify, optredens in het Concertgebouw en een paar albums verder. Zijn muziek omschrijft hij zelf als "toegankelijke muziek voor complexe emoties". Opvallend kenmerk is dat de opname niet perfect hoeft te klinken. Een Steinway huren voor een cd-opname? Nergens voor nodig. Gewoon de rechtopstaande piano die bij jou in de woonkamer of de kringloopwinkel staat is goed genoeg. Je hoeft 'm niet eens te stemmen - beetje zweving is sfeer voor Beving. Ook hoeft er niet geïnvesteerd te worden in dure opnameapparatuur. Joep nam tracks van zijn eerste album Solipsism gewoon op met zijn telefoon. Hij legde zijn telefoon in de piano en begon te spelen zonder zich te storen aan de kinderen die een kamer verderop aan het spelen waren. Een hele directe opname met bijgeluiden zorgt voor een pure luisterervaring. Tikjes, kraakjes, niks wordt weggepoetst. Je hoort de mechaniek van de piano, toetsen, hamertjes en pedaal met een sausje van kreunend vilt en roestige stangen. Voor dat echt Neo-gevoel wordt vaak het studiepedaal gebruikt. Er komt dan een doek tussen de hamertjes en de snaren. Het geluid wordt gedempt. Voeg hier en daar nog wat zuchtende synthesizerstrijkers toe en voilà: de echte neoklassieke sound.

De diehard klassiekemuziekliefhebber -die een perfecte opname maar bovendien en plausibel pianospel en wezenlijke muzikale ontwikkelingen verlangt- snapt niets van deze trend. Dit is toch het muzikale equivalent van twee suikerspinnen, een grote bak cheesecake-ijs of een hamburger langs de snelweg? Even lekker, maar daarna voel je je vies of ga je trillen. Tsja, we moeten de muziek gewoon anders zien. Er is een verband tussen muziek en de samenleving waarin ze ontstaat en dat die muziek dan een reactie is op die tijd. Neoklassiek is functionele, toegepaste muziek, een kalmeringspil die we oor-aal innemen om te kunnen dealen met de stekels in onze postliberale levens. Er is een groot publiek voor. De streams gaan door het dak en mensen die normaal gesproken nooit in een concertzaal komen staan nu ineens in de rij. Vooral ligconcerten -copyright Jeroen van Veen- waarbij je je eigen slaapmatje mee mag nemen zijn populair. Een meditatie op zalvende pianoklanken.

Naast Ludovico Einaudi en Joep Beving zijn Nils Frahm, Max Richter, Matteo Myderwyk, Hauschka, Barth en DeLange bekende namen uit de Neo-klas. Als je zelf ook een neoklassieke hit wil scoren is het belangrijk dat je track een creatieve titel meekrijgt. Zoiets als ‘Sleeping Lotus’, ‘As wind echoes over snow’, ‘In the arms of solitude’, ‘Infinito della Scoperta’ en ‘Velvet Gloves & Spit’. Een lesser evil komt wat ons betreft uit IJsland. Wij worden namelijk best warm van Vikingur Ólafsson. Ja, hij houdt van het dekentje in z'n piano, maar speelt wel Bach.

Muziek uit deze aflevering:

Beluister via Spotify de muziek uit alle afleveringen van Muziek in een Notendop.

Home Muziek in een Notendop