Wie is Edo de Waart?

Een betrokken chef

Orkesten haalden De Waart als chef-dirigent vaak om 'puin te ruimen'. Het leverde hem door de jaren heen een onflatteuze bijnaam op: ‘koppensneller’. Een titel die geen recht doet aan wat hij overal ter wereld heeft weten te bereiken, want hij is beslist geen kille saneerder. Toen hij in 1973 chef-dirigent werd van het Rotterdams Philharmonisch Orkest - De Waart was toen begin dertig - zette zijn betrokkenheid meteen de toon voor de rest van zijn carrière.

De geboren Amsterdammer verhuisde naar Rotterdam, want "je moet zo’n stad en zijn cultuur willen begrijpen, je moet er helemaal zijn." De Waart was geen chef die even een week of twaalf per jaar langskwam. Mede dankzij hem begon het Rotterdams Philharmonisch Orkest ook buiten de Nederlandse grenzen een goede reputatie op te bouwen. Maar achter de schermen liepen de spanningen hoog op, want de dirigent vond een tiental musici niet goed genoeg. Via een afvloeiregeling verdwenen ze tenslotte. "Het kostte me slapeloze nachten", zei De Waart, "maar ik liep er niet voor weg."

Een jaar aan de zijde van legende Bernstein

Edo de Waarts vader was een bariton in het operakoor, die het muzikale talent van zijn zoon herkende. Al jong droomde het kind ervan om dirigent te worden, nadat hij op zijn elfde de Oostenrijker Josep Krips het Concertgebouworkest zag dirigeren. Zijn vader won daarop advies in bij de directeur van het Amsterdams Muzieklyceum, de componist Kees van Baaren. Die gaf de jongen de raad om een orkestinstrument te leren bespelen. De hobo zou tenslotte de sleutel tot het verwezenlijken van De Waarts droom worden.

Binnen tien jaar zat hij in het Concertgebouworkest, een baan die hij deelde met een ander groot talent: Han de Vries, en mocht hij de resterende tijd de kunst van het dirigeren afkijken bij chef Bernard Haitink. Na dat eerste seizoen spoorde de directeur van het orkest de jonge twintiger aan zichzelf te meten met andere dirigeertalenten in het Dimitri Mitropoulos Concours in New York. Tot zijn verrassing won De Waart. De beloning was een jaar lang meelopen met de legendarische Leonard Bernstein. Daarna maakte het Concertgebouworkest hem Haitinks assistent.

Edo de Waart over zijn tijd aan de zijde van Leonard Bernstein

Een controlfreak

Bij het Nederlands Blazers Ensemble en het Rotterdams Philharmonisch Orkest leerde De Waart op eigen benen te staan. En vervolgens begon hij aan zijn reis over de wereld. Als orkestbouwer zette hij vele steden op de symfonische wereldkaart: Hong Kong, Sydney, Auckland en tal van ensembles in de Verenigde Staten. Hij dirigeerde ook in grote operahuizen: Bayreuth, de Met in New York en Covent Garden in Londen.

Na de bouw van de Amsterdamse Stopera tekende De Waart halverwege de jaren tachtig als chef-dirigent bij De Nationale Opera met de belofte dat hij in alle vrijheid zou mogen bouwen aan een orkest voor het nieuwe theater. Maar de werkelijkheid bleek weerbarstiger: hij moest twee bestaande ensembles laten fuseren tot één. Teleurgesteld vertrok De Waart nog voor hij was begonnen. Anderhalf decennium later probeerde hij het nogmaals, maar zijn relatie met DNO bleef moeizaam. Na vijf jaar scheidden de wegen zich door artistieke onenigheid.

Zijn glorietijd beleefde De Waart niettemin in Nederland, in Hilversum bij het Radio Filharmonisch. "Dit orkest heeft me in zijn midden opgenomen, hier heb ik veel geleerd", zei hij. De controlfreak durfde soms zelfs even niet te dirigeren en de muziek op zijn beloop te laten. "En als het goed ging, voelde ik me een paar minuten lang een beter mens."

Edo de Waart dirigeert het Radio Filharmonisch Orkest