Wolfgang Amadeus Mozart

Op het eerste gezicht was Wolfgang Amadeus Mozart een gewone man: 1,60 meter lang en tenger van postuur, met een liefdevol huwelijk en een ietwat schuin gevoel voor humor. Maar daarnaast was hij uitzonderlijk - een van de geniaalste componisten die de wereld ooit heeft gekend. In zijn korte leven wist hij meer dan 600 muziekstukken te schrijven in elke vorm en stijl die zijn tijd kende. Maar het succes dat zijn talent hem bracht, had soms ook een schaduwkant.

Het wonderkind Wolfgang Amadeus Mozart

Het moet een ongelofelijk schouwspel zijn geweest: een 6-jarig jongetje dat samen met zijn zus piano speelt voor het keizerlijk echtpaar van Oostenrijk. Dit was een van de eerste en vele optredens die Mozart zou geven. En dat was niet zonder reden. Al toen hij 3 was, begon Mozart met pianospelen, op z'n vierde maakte hij zich de viool eigen en als 5-jarig jongetje componeerde hij zijn eerste muziekstuk. De drijvende kracht achter deze sneltreinvaart was Mozarts vader, Leopold. Al snel zag hij dat het muzikale talent van zijn zoon iets heel bijzonders was, een “van God gegeven wonder”. Leopold zag het als zijn plicht om alles te doen wat goed was voor de carrière van zijn zoon, al zou het hem zijn eigen loopbaan kosten.

Op zoek naar succes nam Leopold de kleine Wolfgang en diens eveneens getalenteerde zus Nannerl mee op reis. Ze bezochten allerlei vorstenhuizen in Europa (waaronder het Nederlandse hof) waar ze de adel verbluften met hun virtuoze optredens. De wonderkinderen speelden voor niemand minder dan Lodewijk XV, Marie Antoinette en George III. Op een van de optredens begeleidde Mozart koningin Charlotte van Engeland zelfs in een aria. Hij had veel plezier in de tournee, hoewel hij daardoor drie jaar lang niet thuis was.

Een schop richting het freelance-bestaan

Applaus van de adel was echter niet genoeg. Er moest brood op de plank komen. Naarmate Mozart opgroeide, werd de noodzaak om een vaste positie aan een hof te krijgen steeds groter. Hij reisde hiervoor onder andere naar Italië en Parijs, maar de aanstellingen kwamen niet aanwaaien. Mozarts eigenwijze en losbandige gedrag hielp ook niet mee: liever vermaakte hij mensen met ter plekke verzonnen obscene versjes, dan dat hij zijn tijd in zijn carrière stak - tot woede van zijn vader. Toch deed Leopold een goed woordje voor zijn zoon bij de aartsbisschop van Salzburg. Daar kreeg Mozart eindelijk een baan aangeboden als concertmeester en hoforganist. Er zat niets anders op dan terug te keren naar huis, al overwoog Mozart nog om “een lange neus” richting de aartsbisschop te maken.

De status van een componist of musicus was in de tijd van Mozart vergelijkbaar met die van bediende of kok - maar Mozart was niet echt het type om steeds andermans bevelen te moeten opvolgen. Omdat hij niet kon componeren wat hij wilde en zich bewust was van zijn enorme talent, voelde hij zich beperkt in zijn artistieke vrijheid. Daarom was hij soms expres arrogant en bot. De relatie tussen Mozart en de aartsbisschop kwam steeds meer op gespannen voet te staan, tot hij “met een flinke schop onder mijn kont” werd ontslagen. Hij was er niet rouwig om: eindelijk kon hij zijn eigen baas zijn. Zo werd Mozart de eerste freelance-componist in de muziekgeschiedenis. Leopold vreesde dat alle moeite die hij had gedaan voor niets was geweest.

Hoe Wolfgang Amadeus Mozart met Constanze trouwde

Een nieuwe periode brak aan. Mozart verliet het provinciale Salzburg en vertrok in 1781 naar het culturele Wenen. Ondanks de vrees van zijn vader kreeg hij daar voet aan de grond met opdrachten en concertaanvragen. Zijn agenda zat bomvol: lesgeven, optreden, sociale verplichtingen en ook nog componeren tot in de late uurtjes. Hij woonde in bij de familie Weber, die al eerder op zijn pad was gekomen: niet lang daarvoor was hij verliefd geworden op een van de dochters, de sopraan Aloysia Weber. De aria’s die Mozart voor haar componeerde, mochten niet baten: de liefde was niet wederzijds. Het was niet makkelijk voor Mozart om Aloysia te vergeten.

Maar nu hij bij de Webers inwoonde, ontmoette hij een andere dochter: Constanze. En deze keer was het wel raak. Ze trouwden ondanks de bedenkingen van Constanzes moeder en Mozarts vader. Hun huwelijk was gelukkig en liefdevol. Constanze was muzikaal onderlegd (ze zong en speelde piano) en had het huishouden goed op orde. Met die steun kon Mozart zich volledig op de muziek storten. In de negen jaar die hun huwelijk zou duren, kregen ze zes kinderen, van wie alleen Franz Xaver en Karl Thomas hun kindertijd zouden overleven.

Hoe overleed Wolfgang Amadeus Mozart?

In Wenen bereikte Mozart het hoogtepunt van zijn carrière. De stad omarmde hem als componist en pianist. Door dit succes kon hij met zijn gezin behoorlijk op stand wonen. Zelfs Leopold was onder de indruk van het leven van zijn zoon, en geraakt toen de componist Joseph Haydn tegen hem zei: "Met God als mijn getuige en als man van eer zeg ik u dat uw zoon de grootste componist is die ik ken." Mozart en Haydn waren goede vrienden en bewonderden elkaar enorm: Mozart droeg aan zijn vriend zes strijkkwartetten op, een genre dat Haydn meester was.

In de laatste jaren van zijn leven schreef Mozart zijn beroemdste werken: de opera’s Le nozze di Figaro, Don Giovanni en Die Zauberflöte, en Eine kleine Nachtmuziek, Ave verum corpus en zijn Klarinetconcert. Toch zat er een grens aan het succes. Mozart had jaloerse tegenstanders die wél aan het hof in dienst waren en hij stak zichzelf steeds dieper in de schulden. Ook was Oostenrijk in oorlog met het Ottomaanse rijk, waardoor de welgestelden minder te besteden hadden en het aantal opdrachten afnam. Mozart ging daarom vooral muziek schrijven die uitgegeven kon worden, zoals symfonieën, pianoconcerten en kamermuziek die in huislijke kringen kon worden gespeeld. Hij was wanhopig op zoek naar opdrachten en raakte steeds meer uitgeput.

Na een aantal zware jaren zag Mozarts situatie er in 1790 weer een stuk hoopvoller uit. Helaas zou deze periode niet lang duren, want het jaar erop stierf hij, nog maar 35 jaar oud. Het Requiem, waar hij op zijn sterfbed nog aan werkte, liet hij onvoltooid achter. Constanze zou hem nog jaren overleven en zich inzetten voor zijn nagedachtenis.