Maxim Shalygin

Hoe werd Shalygin componist?

De interesse voor muziek ontstond toen hij thuis in Kamianske een oude accordeon vond die nog van zijn grootvader was geweest. De klanken van het instrument inspireerden hem zo dat hij uiteindelijk compositie ging studeren. Na een studie aan het Staatsconservatorium in Sint Petersburg kwam hij naar Nederland. Hoewel hij al een diploma op zak had, wilde hij zijn studie voortzetten aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag om lessen te nemen bij Cornelis de Bondt en Diderik Wagenaar.

Hoe kun je Shalygins muziek typeren?

De muziek van Shalygin is vooral eigenzinnig. Herhaling en eenvoud spelen een belangrijke rol. Hoewel hij zich bij het componeren volledig laat leiden door zijn intuïtie is zijn muziek erg doelgericht. Of de muziek nu verpletterend luid, of tergend traag is, extremen gaat hij niet uit de weg. “Je hoeft je als componist van nieuwe muziek niet aan conventies te houden. Muziek mag ook pijnlijk zijn”, zei hij daarover in de Volkskrant. Het gevolg is dat er geen ruimte is voor ‘vulling’ of ‘zijpaden’.

Wat is zijn werkwijze?

Componeren is voor Shalygin een vorm van meditatie. Hij wil voor de luisteraar een werkelijkheid weerspiegelen die niet in woorden te vangen is. Het is zijn ideaal om de aandacht te vestigen op iets waar niemand ooit eerder aan dacht. In het NRC zei hij daarover: “Muziek is een mysterieus gebied. We jagen op vage gestalten die voortdurend van gedaante veranderen of verdwijnen. Mahler en Beethoven zijn daar goede voorbeelden van: zij zochten naar een zin, een geheim van of in het bestaan, en ze kwamen er dichtbij.”

Wat zijn hoogtepunten uit zijn oeuvre?

De compositie Severade schreef hij voor negen cello’s en 25 nieuw ontworpen snaarinstrumenten. De uitvoerenden kunnen de instrumenten bedienen met hun voeten. Shalygin had aan de instrumentenbouwer voorgelegd wat hij wilde horen en de instrumentenbouwer probeerde daarin te voorzien. De titel van het stuk is een samenvoeging van het Russische woord sever (Noord) en serenade.

Cyclus

De cyclus SIMILAR mag je gerust het levenswerk van de componist noemen. Shalygin voegt steeds nieuwe delen aan deze cyclus toe. Belangrijkste overeenkomst tussen de stukken is dat ieder deel is geschreven voor een groep identieke instrumenten. Volgens Shalygin is zo’n bezetting ideaal omdat hij zijn verbeeldingskracht per instrumentengroep zo optimaal kan inzetten. Het eerste deel van de cyclus is Lacrimosa, dat werd geschreven voor zeven violen. Het stuk is de visie van Shalygin op het requiem waarbij hij zich beperkte tot het lacrimosa, omdat hij dat het mooiste deel vindt. Dat stemmen violen zijn geworden doet niet af aan de zeggingskracht.

Het tweede deel van de cyclus is Todos los fuegos el fuego voor acht saxofoons. In die compositie probeerde hij muzikale structuren tegenover elkaar te zetten, van knarsende clusterakkoorden tot een ingetogen hymne. Het hierboven genoemde Severade vormt het derde deel van de cyclus.

Tijdens het Minimal Music Festival 2023 gaat het vierde deel Delirium voor vier piano’s in première. Daarin wil hij de luisteraar geleidelijk in een staat van gewichtloosheid brengen. Een staat waarin het noodzakelijk geworden is om mee te gaan op de muzikale flow.

Verschrikkingen van de Holocaust

Het stuk Canti d’inizio e fine is geschreven voor cello. Daarin laat hij de solist cello spelen, schreeuwen, fluisteren en krijsen. Hij schreef het werk ter nagedachtenis aan de verschrikkingen van de Holocaust.

Oorlog in muziek

“Als ik aan de oorlog denk, krijg ik geen noot op papier”, zei Maxim Shalygin in het NRC over de Russische inval van zijn land in 2022. Het weerhield hem er niet van de compositie Drop after drop te schrijven. Over die titel zei hij: “Enerzijds slaat de titel natuurlijk op het bloedvergieten, maar een druppel kan de wereld ook ten goede keren. Als ieder mens een kleine bijdrage levert – hoe futiel ze ook lijkt – dan kan de optelsom toch grote veranderingen bewerkstelligen.” Het resultaat is een compositie waarin de Russische inval, maar ook in bredere zin de verwoestingen van oorlog centraal staan.

Benefietconcert

Tijdens het benefietconcert voor Oekraïne in het Concertgebouw op 6 maart 2022 speelden leden van het Koninklijk Concertgebouworkest zijn compositie Lullaby. Een indrukwekkende compositie voor strijkorkest.