Topstukken: Star Wars

De trailer van Episode IV: A New Hope

Waar gaat Star Wars over?

De wereld van Star Wars is van astronomische grootte. Er zijn maar liefst drie filmtrilogieën, meerdere opzichzelfstaande films, een televisieserie, boeken en zelfs een themapark. Maar het begon allemaal met de allereerste film in 1977: Episode IV: A New Hope. Regisseur George Lucas bedacht een zogeheten space opera: een melodramatisch verhaal dat zich afspeelt in de ruimte.

Het sterrenstelsel waar Star Wars zich afspeelt, wordt bij elkaar gehouden door een mysterieuze kracht, The Force. Die kan met training en meditatie op zowel een goede als duistere manier aangewend worden. Zo kunnen de personages aan de light side of dark side van deze kracht staan, met een strijd tussen die twee kanten als gevolg. Je volgt de heldhaftige avonturen van Luke Skywalker en zijn vrienden, die ten strijde trekken tegen Darth Vader en de kwade Emperor. Ruimteschepen, planeten, light sabers, robots, aliens en superkrachten - er gaat een heel universum voor je open.

Wat maakt de muziek van Star Wars zo bijzonder?

Om deze heroïsche space opera kracht bij te zetten, wilden de filmmakers een traditionele en romantische filmscore gespeeld door een orkest. Het enorme scala aan orkestklanken leek hen ideaal om de buitenaardse sfeer van Star Wars en de emoties van de personages tot leven te brengen. De geschikte persoon voor deze taak bleek al snel de Amerikaanse filmcomponist John Williams te zijn; volgens George Lucas kon hij met zijn muziek als geen ander precies het juiste perspectief op een scène belichten.

Het was heel uniek dat Episode IV: A New Hope een grootse, orkestrale score kreeg, want in de jaren 60 en 70 bestonden soundtracks voornamelijk uit popmuziek. John Williams ging echt de klassieke kant op met zijn score voor Star Wars. Hij greep terug op de stijl van klassieke componisten als Gustav Holst, Igor Stravinsky, Richard Strauss, Sergej Prokofiev en William Walton, maar ook van filmcomponisten die volledige symfonieorkesten gebruikten in hun scores, zoals Nino Rota, Bernard Herrmann en Erich Korngold.

Maar een van de belangrijkste klassieke inspiratiebronnen voor John Williams was een techniek die Richard Wagner in zijn opera's gebruikte: het leidmotief. Dat is een melodie die bij een personage, een plek of een voorwerp hoort. Zo heeft Williams elk personage in Star Wars ook een eigen melodie gegeven - en daar kun je veel meer mee dan simpelweg het leidmotief laten horen als de betreffende persoon in beeld is. Het kan namelijk een extra verteller zijn; aangeven dat een personage eraan komt, veranderen van sfeer als een figuur een bepaalde emotie ervaart, of iets prijsgeven wat de personages nog niet weten. Zoals John Williams ooit heeft gezegd over zijn score voor Jaws: "Filmmuziek is vaak de onzichtbare haai, we voelen zijn aanwezigheid doordat we de muziek voelen."

Welke muziek uit Star Wars is het bekendst?

Met meer dan vijftig leidmotieven is de muziek van Star Wars een van de grootste verzamelingen thema's uit de filmmuziekgeschiedenis. Zonder deze melodieën zouden de films niet half zo spannend en magisch zijn. "Ik heb altijd het gevoel gehad dat muziek een noodzaak is, een integraal onderdeel van film", aldus regisseur Steven Spielberg, met wie John Williams een jarenlange en succesvolle samenwerking had. "Film is als een levendige dood; het beweegt, maar er zit niets achter de ogen. De ziel van de film wordt pas zichtbaar zodra er muziek is om die te belichten." En dat is precies wat John Williams' score met Star Wars doet.

Die klankwereld is zo herkenbaar omdat de verschillende leidmotieven een gemeenschappelijke basis hebben. Die wordt gepresenteerd in het hoofdthema aan het begin van elke Star Wars-film. Triomfantelijk trompetgeschal schettert boven een typerend ritme uit: een markante mars vormt een contrast met zogeheten triolen, drie noten in één tel. Daardoor klinkt de muziek extra heroïsch.

Deze elementen hoor je ook terugkomen in het leidmotief van Darth Vader: The Imperial March. Dit thema is echter in mineur gecomponeerd, waardoor het veel dreigender klinkt. Ook het hogere tempo maakt dit leidmotief oorlogszuchtig. Darth Vader was niet half zo imponerend als hij dit agressieve thema niet had gehad. Je weet meteen: dit is de slechterik en met hem moet je niet sollen. Een stukje van dit leidmotief heeft John Williams trouwens gebruikt in de thema’s van Luke Skywalker en Princess Leia als hint: zij blijken uiteindelijk Darth Vaders kinderen te zijn.

Een leidmotief kan dus veel over een personage vertellen. Dat hoor je ook in het thema van Yoda, dé leermeester van het sterrenstelsel die al eeuwen Jedi-strijders zoals Luke Skywalker traint. De muziek voor dit krachtige en wijze personage straalt vredigheid uit zoals alleen een wijze dat kan uitstralen: de cello’s en fagotten spelen een lage, langzame melodie, zacht en mysterieus begeleid door violen als een teken van Yoda’s enorme magische krachten.

Hoe gaat het componeren voor Star Wars in z'n werk?

Naast de spanningsboog die de leidmotieven door de films heen creëren, volgt de muziek ook de snelheid van de scènes. De soundtrack moet perfect met het beeld kloppen: een bekkenslag met een klap van een lightsaber of aanzwellende romantische muziek met een langverwachte kus. Daarom werkte John Williams tijdens het componeren zeer nauw samen met de filmmakers. Als eerste bekeken ze samen de film en bepaalden ze wanneer het passend was om muziek te laten klinken - of wanneer juist niet. Vervolgens nam Williams ritme als basiselement voor wat hij ging componeren, omdat elke scène voor zijn gevoel al een eigen natuurlijke snelheid had vanwege de actie of de dialoog.

Hoe John Williams de score voor Episode VIII: The Last Jedi componeerde

Toen John Williams zijn score in grove lijnen had opgezet, nam hij met de makers de beelden per scène door, zo nauwkeurig, dat hij tot op de milliseconde kon noteren hoe hij de muziek moest timen. Hij hield zelfs rekening met de hoogte van de geluidseffecten, zodat de toonhoogte van de muziek niet hetzelfde zou zijn. Vervolgens lag het tempo van componeren hoog: elke dag moesten er 2 à 3 minuten muziek op papier komen te staan. Na een laatste check van de timing van muziek en beeld, werd de score opgenomen. Voor Episode V: The Empire Strikes Back (1980) moest dat in slechts negen dagen en zonder dat de leden van het London Symphony Orchestra de muziek van tevoren hadden kunnen oefenen. John Williams dirigeerde het orkest met de filmbeelden erbij. En dan zat zijn taak erop.

Op dat moment wist nog niemand hoe de uiteindelijke soundtrack - de montage van de muziek plus alle andere geluiden - echt ging klinken. John Williams kon niet vermoeden dat zijn score voor Star Wars de geschiedenis in zou gaan als een van de meest legendarische scores ooit gecomponeerd. Toen Episode IV: A New Hope uitkwam, werd het de meest succesvolle film die tot dat moment was gemaakt. En dat was zonder het magische effect van John Williams' muziek misschien wel nooit gelukt.

Bron: BBC-documentaire Star Wars - Music by John Williams (1980)

Home Topstukken