Topstukken: Harry Potter

Het geluid van magie: de celesta

Als magie een geluid zou hebben, hoe zou dat dan klinken? John Williams had het perfecte antwoord: als de twinkelende, parelachtige tonen van een celesta. Dit is een soort piano waarbij iedere noot als een vederlicht belletje klinkt. Het is het belangrijkste instrument in de Harry Potter-soundtrack: Hedwig's Theme begint op de celesta en het instrument loopt als een rode draad door de rest van de muziek.

Een uil en een componist waren Williams' inspiratiebron. Eind negentiende eeuw schiep Tsjaikovski in zijn ballet De Notenkraker een magische winterwereld met de celesta. Hij was de eerste die het instrument (toen gloednieuw) gebruikte en het de associatie met magie meegaf. Ook Harry's prachtige sneeuwuil Hedwig bracht Williams op het idee van de celesta. Volgens hem verklankt het instrument het magische vermogen om te vliegen, zeker als er snelle noten op worden gespeeld. Daarom heet het beroemde celesta-thema Hedwig's Theme.

De celesta heeft ook iets mysterieus. Het instrument zit niet standaard in een symfonieorkest, waardoor je het niet vaak hoort. En de bijzondere, glasheldere klank geeft elke melodie een raadselachtig karakter. Om de celesta in de soundtrack nog onaardser te maken, is het geluid van de celesta op een synthesizer vermengd met het geluid van een zuivere sinusgolf (een toon zonder boventonen). Je krijgt meteen het gevoel: dit is niet van deze wereld. En dat klopt natuurlijk. Dit is de muziek van de tovenaarswereld, van toverkunst en van Harry's geheimzinnige lot.

Maar de soundtrack heeft nog meer toverachtige klanken: de harp, allerlei twinkelend slagwerk zoals de triangel en het glockenspiel en zelfs een vrouwenkoor geven de muziek voortdurend een magisch randje. In Harry Potter and the Prisoner of Azkaban hoor je zelfs nog meer ongewone instrumenten. Williams werkte voor deze soundtrack samen met het Dufay Collective, een ensemble bestaande uit middeleeuwse en renaissance-instrumenten zoals blokfluiten, een klavecimbel, trommels en schalmeien (een voorloper van de hobo). Deze klanken benadrukken de sfeer rond het oude kasteel Zweinstein en het fabelachtige terrein. Ook verwijzen de oude instrumenten naar het verleden: Harry doet allerlei ontdekkingen over zijn ouders.

Twaalf toverachtige tonen

Niet alleen de instrumenten, maar ook de melodieën hebben iets eigenaardigs. Hedwig's Theme is namelijk twaalftoonsmuziek. Dat zit zo: in westerse klassieke muziek komen twaalf tonen voor. Meestal komen die niet alle twaalf in één melodie of muziekstuk voor. Maar in Hedwig's Theme gebruikt John Williams ze allemaal. Daardoor krijgt de melodie allerlei onverwachte wendingen en zijn de akkoorden ongewoon. Je voelt meteen: dit is anders. Zo geeft Williams Hedwig's Theme een vreemd en bovennatuurlijk karakter. En die eigenaardigheid weet hij ook vast te houden in de andere thema's uit de soundtrack.

Waarzeggerij met leidmotieven

Naast Hedwig's Theme zijn er nog meer melodieën die verbonden zijn aan bepaalde onderwerpen of personages. Zo'n muzikaal thema heet een leidmotief. De negentiende-eeuwse componist Richard Wagner bedacht dit voor zijn opera's. In het ene geval benadrukt een leidmotief wat je al ziet. Zo hoor je in Harry Potter altijd hetzelfde heroïsche trompetgeschal tijdens de Zwerkbalwedstrijden, die de uitzinnige stemming van de toeschouwers onderstreept. Maar een leidmotief kan ook juist iets vertellen over wat je niet ziet, als een soort waarzeggerij. Als Harry en Hagrid de Steen der Wijzen uit kluis 713 in Goudgrijp halen, hoor je een thema met drie dreigende tonen. Tegen het einde van de film ontdek je waarom: het is het leidmotief van Voldemort. Zo voorspelt deze muziek al tijdens de scène in Goudgrijp wie de Steen wil stelen, terwijl Harry hier pas veel later achter komt.

Bijzondere instrumenten, twaalftoonsmuziek en leidmotieven zijn dus de betoverende ingrediënten van de Harry Potter-soundtrack. Maar de echte magie van de muziek blijft ongrijpbaar: het genie van John Williams, waar deze en zo veel andere onsterfelijke soundtracks uit zijn voortgekomen.

Home Topstukken