Byron Janis: ondanks tegenslag een mooie pianocarrière

Maandag

Sergej Rachmaninov
Pianoconcert nr.2 - deel II, "Adagio sostenuto"
Byron Janis [piano] & Minneapolis Symphony Orchestra o.l.v. Antal Dorati

Dinsdag

Frédéric Chopin
Wals voor piano nr.3, op.34 nr.2 in a kl.t., "Valse brillante"
Byron Janis [piano]

Modest Moessorgski
Schilderijententoonstelling - nr.9, "Kuikenballet"- t/m nr.16, "De grote poort van Kiev"
Byron Janis [piano]

Donderdag

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski
Pianoconcert nr.1 o23 in bes kl.t. - deel I, "Allegro non troppo e molto maestoso"
Byron Janis [piano] & London Symphony Orchestra o.l.v. Herbert Menges

Byron Janis wordt in 1928 geboren in Pennsylvania. Hij begint zijn muzikale carrière als xylofoonspeler, maar kiest al snel voor de piano. Als hij 8 is, verhuist hij met zijn moeder naar New York, waar hij echt serieus piano gaat spelen. Hij krijgt les van twee goede docenten en als hij 15 is, speelt hij zijn eerste soloconcert met een orkest. Op het programma staat het Tweede pianoconcert van Rachmaninov. Dat staat een jaar later ook op het programma als Byron Janis debuteert bij de Philadelphia Orchestra onder leiding van Lorin Maazel. Vladimir Horowitz is daarbij aanwezig. Hij is diep onder de indruk van de jonge Byron Janis. Hij neemt hem onder zijn hoede en geeft hem vanaf dat moment drie jaar lang les. In 1948 maakt Byron Janis als 20-jairge zijn debuut in Carnegie Hall in New York. Dan gaat het vlot met de carrière van Janis. Begin jaren ’60 gaat hij op tournee door de Sovjet Unie. Het is een onderdeel van een bijzondere uitwisseling tussen Amerika en de Sovjet Unie. Hij combineert tijdens die concerten het 3e Pianoconcert van Rachmaninov met het Pianoconcert van Gershwin. Zo worden ook muzikaal de werelden aan elkaar verbonden.

Manuscripten

In 1967 gaat Byron Janis naar het Châteua de Thoiry in Yvelines, Frankrijk. De eigenaar laat hem een aantal manuscripten zien, die hij had gevonden in een kist waarop staat: “oude kleding”. Byron Janis bestudeert de manuscripten en komt tot de conclusie dat het gaat om twee door Chopin geschreven walsen. De walsen zijn al bekend, maar beide manuscripten hebben variaties ten opzichte van de bekende versies. Twee jaar later vindt Byron Janis weer manuscripten van dezelfde werken. Nu in de niet-gecatalogiseerde bibliotheek van Yale University. Hij beschrijft zijn bevindingen in het boek “The most dramatic musical discovery of the age” dat in 1978 verschijnt.

Ziekten en tegenslag

Ondanks de grote successen wordt de carrière van Byron Janis overschaduwd door ziekten. Door een ongeluk in zijn jeugd, is zijn linker pink permanent gevoelloos en de dokters zijn ervan overtuigd dat hij nooit meer zou kunnen spelen.

In 1973 wordt Arthritis Psoriatica bij hem gediagnostiseerd. Dat is een gewrichtsaandoening die gepaard gaat met de ziekte psoriasis. De ziekte dwingt hem zijn hoeveelheid concerten te reduceren. Ondanks allerlei soorten therapie en behandelingen, wordt pianospelen echt een gevecht. Na jaren van problemen, besluit Janis voor zijn ziekte uit te komen. Hij maakt zich in de jaren die volgen sterk voor de National Arthritis Foundation in Amerika.

In 1990 ondergaat hij een operatie aan zijn linkerduim. Na de operatie is die een stukje korter dan voorheen, maar net lang genoeg om de romantische concerten te kunnen blijven spelen. Maar dat pakt anders uit bij Byron Janis. Hij raakt in een depressie. Later zegt hij daarover in een interview: “Toen het verband eraf ging, dacht ik “O my God!” Ik had al veel meegemaakt, maar ik dacht dat ik nooit meer zou kunnen spelen. Ook niet voor mijzelf. Ik wilde niemand zien of spreken. Ik probeerde echt positief te denken, maar het lukte niet meer.” Hij raakt in een depressie. Byron Janis trekt zich terug van het concertpodium en gaat schrijven. Liederen. Later blijkt dat tijdelijk te zijn, want Janis gaat ook weer pianospelen. Midden jaren ’90 treedt hij weer op. Hij geeft veel benefietconcerten. Later nemen zijn concerten weer in aantal toe. In 1998 geeft hij een recital ter herinnering aan zijn Carnegie Hall-debuut, dat 50 jaar eerder plaatsvond.