Wolfgang Sawallisch: dirigent van wereldklasse

Jeugd en opleiding

Wolfgang Sawallisch is in 1923 geboren in München. Hij gaat naar het Gymnasium en het Conservatorium van diezelfde stad. Zijn opleiding als pianist wordt abrupt verstoord door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Hij moet dienen in het Duitse leger in Italië. Hij wordt daar gevangen genomen en als krijgsgevangene in Amerikaanse en Britse kampen ondergebracht. Na de oorlog studeert hij verder in Augsburg, beieren. Daar voltooit hij ook zijn directie-opleiding. Hij volgt lessen bij onder meer Hans Rosbaud en Igor Markevitch. In 1949 neemt hij samen met zijn jeugdvriend violist Gerhard Seitz deel aan het Internationale Muziekconcours in Genève. Daar winnen zij de eerste prijs. De mannen laten het Zwitserse prijzengeld direct omzetten in Duitse Marken, maar omdat dat in die tijd verboden was, nam de Duitse tolbeambte het prijzengeld direct in.

Dirigent en pianist

Zijn eerste baan als dirigent heeft hij bij het Operatheater in Augsburg. In 1953 debuteert hij bij de Berliner Philharmoniker. Hij is dan amper 30 jaar oud – de jongste ooit die debuteerde bij de Berliner Philharmoniker. Dat opent de deuren naar de grote Duitse operahuizen. Vier jaar later debuteert hij bij de Bayreuther Festspiele – ook als jongste dirigent ooit. Hij dirigeert daar Tristan und Isolde. In de jaren die volgen, dirigeert hij regelmatig in Bayreuth, onder meer Lohengrin en Tannhäuser. Van 1960-1970 is Wolfgang Sawallisch chef-dirigent van de Wiener Symphoniker. In 1971 keert hij terug naar zijn geboorteplaats München. Hij wordt chef-dirigent van de Bayerischen Staatsoper in München. Later zegt hij daarover: “Als geboren Münchener was het voor mij een grote verplichting hier op de bok terug te keren.” Hij blijft er tot 1993. Een grote aanwinst voor München, maar het betekende automatisch een verlies voor Bayreuth. Hij nam afscheid van de Bayerischen Staatsoper met een uitvoering van Die Meistersinger von Nürnberg van Richard Wagner.

Wolfgang Sawallisch wordt gezien als een echte Richard Strauss dirigent. Hij heeft veel van zijn werken opgenomen. Bijvoorbeeld Elektra en Die Frau ohne Schatten met de Bayerischen Staatsoper. Met het Philadelphia Orchestra neemt hij onder meer de symfonische gedichten Ein Heldenleben en Als sprach Zarthustra op. Hij neemt alle symfonieën van Beethoven op met het Koninklijk Concertgebouworkest.

Wolfgang Sawallisch is een veelgevraagd dirigent. Hij is chef bij het Philadelphia Orchestra van 1993 tot 2003. Daarna is hij er nog regelmatig te gast. Hij dirigeert ook vaak bij het Concertgebouworkest in Amsterdam. Hij staat voor het eerst voor het Concertgebouworkest in 1958 – al vroeg in zijn carrière dus. In 1997 staat hij voor de laatste keer voor het orkest. Dat is tijdens een tournee naar Griekenland en Turkije.

Sawallisch blijft ook actief als pianist. Hij treedt regelmatig op als pianist én dirigent, maar hij is ook actief in de kamermuziek en als liedbegeleider. Hij is onder meer pianist bij recitals van Elisabeth Schwarzkopf, Lucia Popp, Hermann Prey en Dietrich Fischer-Diskau.

Visie
Wolfgang Sawallisch heeft zichzelf zijn leven lang gezien als kapelmeester. Een leider van zijn orkest. Hij is een harde werker en staat bekend om zijn heldere slagtechniek, partituuranalyse en interpretaties. In een interview zegt hij eens: “Ik geloof dat dirigeren in wezen geen direct creatief beroep is, maar eerder een creatief beroep dat ten dienste staat van het werk en de componist. Het spreekt voor zich dat bij de interpretatie altijd een subjectieve gedachte een rol zal spelen. Daarvoor ben je als persoonlijkheid veel te onafhankelijk. In het geval van een dirigent moet je jouw ideeën overbrengen op anderen.”

Wolfgang Sawallisch is ervan overtuigd dat de beste manier om in dit beroep te beginnen was door dirigent in het theater te worden. Zijn wereldwijde carrière was daarvan het bewijs, vindt hij.

Priveleven

In 1952 trouwt Wolfgang Sawallisch met zijn jeugdliefde Mechtild Schmidt – een zangeres. Zij zet haar eigen succesvolle zangcarrière opzij om zich aan de carrière van haar man te wijden. Zij wordt zijn manager. Zij heeft een belangrijke stem in alle beslissingen van Sawallisch. Het is dan ook op persoonlijk en zakelijk vlak een verschrikkelijke klap als Mechtild in 1998 overlijdt. In 2003 richt hij de Wolfgang Sawallisch stichting op. Het doel van de stichting is het bevorderen van onderwijs kunst, cultuur en internationaal begrip. In 2013 sterft Sawallisch zelf. Hij laat zijn bezittingen na aan zijn eigen stichting.

Maandag

Robert Schumann
Ouverture, scherzo en finale, op.52 - compleet
Staatskapelle Dresden o.l.v. Wolfgang Sawallisch

Dinsdag

Richard Strauss
Don Juan
Philadelphia Orchestra o.l.v. Wolfgang Sawallisch

Donderdag

Ludwig van Beethoven
Pianoconcert nr.5 - deel II, "Adagio" + deel III, "Rondo"
Youri Egorov met het Philharmonia Orchestra o.l.v. Wolfgang Sawallisch