De korte inhoud van Orlando van Olga Neuwirth (14 december)

De muziek begint als uit het niets en gaat dan over in een lawaaiige samenklank.

Vervolgens begint, na een korte stilte, elektronische muziek die enigszins Elisabethaans aandoet. Terwijl een koor zingt, vraagt de verteller zich af of wij onszelf definiëren door herinnering. “Ik doe alleen maar aan dromen,” zegt de verteller. “Het verleden komt alleen terug als het heden gladjes verloopt.”

1598. Engeland. Orlando is een zestienjarige man. We horen zestiende-eeuws gezang, en de stem blijft vertellen over de jeugd van Orlando. Orlando is een jonge edelman, die er net als veel jongens in die tijd ietwat vrouwelijk uitziet. Hij schrijft gedichten.

De verteller geeft de korte geschiedenis van Elisabeth I: “Ik weet dat ik het lichaam heb van een zwakke en tere vrouw, maar ik heb het hart van een koning. En meer, van de koning van Engeland.”
Orlando ontmoet koningin Elisabeth de Eerste. Zij is onder de indruk van de jongeman maar hij ziet vooral het contrast tussen haar zwakke lichamelijke gesteldheid en haar enorme macht.
Orlando zingt – laag want hij is een man - over de koningin: hij hoopt dat Elisabeth I zijn gedichten zal lezen. Elizabeth geeft Orlando land en een huis. Orlando is haar favoriet.
Een enigszins wilde hofdans. Een feest bij Elisabeth I.
Orlando vindt het hofleven uitputtend. Hij heeft een affaire met de Russische Sascha, die echter alleen maar oog heeft voor een Russische zeeman.
1608. Er is een zeer strenge winter, waarin de Theems geheel bevriest. Orlando is verbannen van het hof en trekt zich terug op zijn landgoed.
Op zeker moment heeft de belezen Orlando, die graag in eenzaamheid schrijft, weer gezelschap nodig. Hij maakt kennis met Nicholas Greene, een literatuurkenner. Greene maakt Orlando in zijn werk belachelijk.
Orlando zingt als in een barokaria: “Ik heb genoeg van mannen.”
De muziek krijgt iets oriëntaals. Orlando gaat naar Turkije, waar hij werkt als ambassadeur van de koning. Daar is een opstand gaande. Orlando valt in slaap. De figuren Puurheid, Kuisheid en Bescheidenheid bezoeken hem in zijn slaap maar slaan op de vlucht voor de luide muziek van de koperblazers.

Orlando valt in slaap en ontwaakt als een vrouw, maar dat valt haar in het begin niet op. De kleding en het haar zijn een nadeel. Als ze haar enkels laat zien, valt een zeeman bijna uit zijn mast. Alles wat ze nu nog kan doen als ze op Engelse bodem landt, is thee schenken. Gelukkig hoeft ze geen oorlogspaard meer te berijden.

Wederom dansmuziek. Orlando leeft in de 18^e en 19^e eeuw. Orlando schenkt thee aan bekende Engelse schrijvers Dryden, Duke, Addison en Pope. Die willen echter alleen thee drinken en hebben geen oog voor haar poëzie. De schrijver Duke wil met haar trouwen en als Orlando niet wil, dreigt hij dat ze haar huis zal verliezen. Orlando is bezig aan haar meesterwerk The Oak Tree. Nick Greene, ook onsterfelijk, wil haar werk promoten en met haar trouwen.

Kinderen zingen ‘Dank u voor deze morgen’. De verteller zegt ons dat Orlando erachter komt hoe ongelijk vrouwen zijn aan mannen. In de Victoriaanse tijd is er veel seksueel misbruik, zegt de verteller, want de maatschappij is patriarchaal. En er kan niet openlijk over het misbruik worden gepraat.

Orlando gaat de geschiedenis herschrijven vanuit het oogpunt van de vrouw. Het schrijven is soms pijnlijk, omdat ze in haar herinnering pijnlijke momenten moet terughalen.

Er is intense muziek die steeds luider wordt.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Tweede deel

De muziek wordt twintigste-eeuws: marsmuziekachtige klanken uit het eerste decennium van de vorige eeuw.

Orlando’s stem komt omhoog uit de geluiden. We horen veel kleine motiefjes in de blazers.

Orlando vlucht over ruig terrein en breekt haar enkel. Ze ontmoet Schelmerdine, een oorlogsjournalist. Ze begrijpen elkaar zo goed, dat ze alles tegen elkaar kunnen zeggen en dus niets tegen elkaar hoeven te zeggen. De meest gewone conversatie is meestal de meest poëtische. In hun duet zingen ze dus ook vooral gewoon hun eigen namen: Orlando en Schelmerdine. Het duet krijgt een jazzy karakter. Schelmerdine is bekend met Orlando’s werk The Oak Tree en wil met haar trouwen en wil een kind van haar.

We horen een stem spreken over de aanvallen op verschillende steden gedurende de Tweede Wereldoorlog.

De eeuw blijft een eeuw van oorlog. We horen oorlogsgeluiden, zoals bombardementen, in de muziek. Schelmerdine en Orlando vragen elkaar ten huwelijk. Net als Orlando is Schelmerdine niet gebonden aan gender.
We horen ‘Ombra mai fu’, het Largo uit Handels opera Serse in de verte. Dan een grote knal: een bomexplosie.
Het bericht van de overgave van de Duitsers wordt bericht.

In de jaren zestig protesteert Orlando tegen de oorlog in Vietnam.
Klokken en pizzicati mengen zich in de muziek. Dan horen we de popmuziek uit de jaren 60.
Orlando zingt ‘Ik wil me losbreken van de leugens rondom me.’ Als in een popsong.

De tijd van de computer breekt aan. Het zijn de jaren 80 en Orlando heeft een vriendin. Ze krijgt van een man de raad om eenvoudiger te schrijven. Green, de literatuurkenner en criticus, duikt weer op. Hij is nu een succesvol uitgever en schrijft haar voor wat ze moet doen om succesvol te zijn: ze moet eenvoudiger worden, anders kan ze niet verder als schrijver. Orlando zegt: “Ik ben op deze manier geboren. Ik heb er niet voor gekozen om van gender te veranderen en alle vormen te veranderen.” Ze zingt als een popartiest. Green wil niet publiceren als Orlando haar werk niet verandert. “Het kan me niet schelen,” zegt Orlando. De verteller zegt dat woorden het meest waar zijn, omdat zij het beste zijn in het overleven van de eeuwen. Er bestaat geen rang in de wereld van woorden. We horen het credo van Virgina Woolf: “Woorden willen geen geld verdienen.” Als woorden als vlinders worden vastgepind, dan sterven ze. Woorden hebben er een hekel aan om nuttig te zijn.

Intussen komt Orlando’s man Schelmerdine om in Irak. Met hoge, ijle stem zingt Orlando een afscheidslied voor hem. Er klinkt wilde, dreunende muziek. Men hoort een koor van kassiers roepen om geld, geld, geld in een jaren-80-achtig muzieknummer.

Er volgt een muzikale impressie, met elektronische nummers, van onze tijd. De verteller zegt: “Ben je bang afgewezen te worden door te zijn wie je geboren was te zijn?”

De muziek is als hedendaagse pop.
Orlando’s kind houdt een speech: men moet zijn wat men is. Hij vraagt applaus voor zijn moeder Orlando, want zij heeft dit voor hem mogelijk gemaakt. Onderscheid telt niet; alleen menselijkheid telt.
Een andere beweging maakt zich los die ‘Us first! Us first!’ roept. Orlando wil die beweging tegengaan met haar schrijfkunst.
We horen de verdraaide stemmen van the powers of evil. De verteller laat ons horen dat Orlando zich niet wil conformeren en protesteert tegen leiders die landen ‘weer groot willen maken’. Vrouwen moeten zich onafhankelijk opstellen van mannen.
“Ik neem mijn vrijheid, maar ik ben bang voor wat deze onafhankelijkheid me zal kosten.”
Orlando zingt een duet met haar kind.
“Wij zijn het volk,” scanderen ze met het koor.
Als een vrouw denkt aan een man, dan vindt men het niet erg dat een vrouw denkt, zegt de verteller. Wie Orlando echter ziet schrijven, moet toegeven dat er niemand ooit geschikter was voor dat doel.
Orlando’s stem klinkt, coloraturen zingend.
De verteller zegt niet zeker te weten of alles wat we gezien hebben in het verleden of de toekomst ligt; is alles herinnering of verbeelding? In elk geval is Orlando ergens in de tijd…..
We horen de beschermengel zingen. Orlando sluit zich bij hem aan, in een duet als van Monteverdi. De seksen zijn misschien verschillend, maar we zijn allen menselijk.
Kinderen zingen: “Onze planeet is in gevaar.” De wereld gaat de verkeerde kant op en dat inspireert Orlando om juist nog meer te gaan schrijven. Het koor zingt dat we alert moeten zijn en een putto, een kindengeltje is ervan overtuigd dat we onze vrijheid zullen vinden. Het laatste woord is aan de verteller, die het stuk met ironie beëindigt.