Epische filmmuziek: de oorsprong

Van klassieke muziek naar filmmuziek

In 1911 ging de opera Der Rosenkavalier van Richard Strauss in première in de Semperoper in Dresden. Zo'n 15 jaar later, op exact dezelfde plek, klonk de muziek weer, maar deze keer met een groot wit doek boven het orkest. Daarop werd een stomme film* vertoond, gebaseerd op Der Rosenkavalier van Strauss. Strauss maakte voor de film een speciale bewerking van zijn muziek. Zo werd klassieke muziek in één klap filmmuziek.

*stomme film = zonder geluid en met zwart-wit beelden

Europese invloeden in Hollywood

De Europese klassieke muziekstijl werd meegenomen overzees naar Amerika door verschillende componisten die aan het begin van de vorige eeuw naar Amerika vertrokken. Naast de invloed van Richard Strauss namen zij ook de invloed van Richard Wagner met zich mee.

Met name de muziek van Wagner had, en heeft nog steeds, grote invloed op filmmuziek. Dit werd oorspronkelijk veroorzaakt door twee gegevens: het filmgenre werd gedurende zijn opkomst gezien als 'plat' en vooral geschikt voor de massa. De muziek van Richard Wagner daarentegen had status! Door film te combineren met het zeer gewaardeerde idioom van Wagners klassieke muziek werd het filmgenre als het ware verheven.
Daarnaast bestonden de eerste films uitsluitend uit beelden, zonder audio, ook wel stomme films genoemd. Wagners idee van het Leitmotiv leende zich bij uitstek voor het begeleiden van deze beelden en het uitdrukken van de emoties van de personages en de spanning in het verhaal. In zijn Ring des Nibelungen introduceerde hij voor het eerst een Leitmotiv: een muzikaal thema dat, telkens wanneer een bepaald personage op het toneel verschijnt, weerklinkt.

Siegfrieds Rheinfahrt, oftewel 'Siegfrieds reis langs de Rijn' komt voor in het laatste deel uit Der Ring des Nibelungen: de Götterdämmerung (Godenschemering). In de muziek zijn verschillende leitmotiven hoorbaar, waaronder onderstaand voorbeeld. Dit Leitmotiv staat voor Siegfrieds heldendom.

Wagner was & is niet alleen een inspiratiebron en een voorbeeld. Zijn muziek is ook vaak letterlijk in films gebruikt. Een van de bekendste voorbeelden is een scène uit de film Apocalypse Now (1979) waarin Wagners Walkürenritt (1851) uit Der Ring Des Nibelungen letterlijk wordt gebruikt.