De allereerste... ZaterdagMatinee

Een jaar eerder was de zaterdag als werkdag officieel afgeschaft. De socialistische omroepvereniging VARA had al snel een culturele invulling gevonden voor deze zee aan vrije tijd: een reeks concerten waarmee arbeiders kennis konden maken met klassieke muziek, tegen een betaalbare prijs.

Hans Kerkhoff, hoofd van de afdeling muziek van de VARA, programmeerde de Matinee op de Vrije Zaterdag: “Ik wil een ander graag laten kennis maken met datgene waarmee ik zelf gelukkig ben. Dat is dus niet van de hoge toren af, maar ‘luister nou eens, probeer het nou eens.’”

Andere aanpak

Het allereerste Matineeconcert op die zaterdagmiddag in 1961 bestond uit muziek van Johan Wagenaar, Franz Liszt, Manuel de Falla en Maurice Ravel. Op het podium van het Concertgebouw stonden het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor onder leiding van Jean Fournet, de kersverse chef-dirigent van het orkest.

Daarmee was de toon van de serie meteen gezet. Niet het voor de hand liggende repertoire, maar muziek van Nederlandse componisten, onbekende muziek, concertante opera en hedendaagse muziek vormden vanaf het begin de pijlers van de concertserie. Deze aanpak maakt de serie nog steeds uniek in Nederland en ver daarbuiten.

'In donker costuum'

Een van de belangrijkste spelers in de programmering van de Matinee was (en is) het Radio Filharmonisch Orkest. Voorheen trad het orkest vrijwel alleen op binnen de muren van de omroepstudio, maar dankzij de Matinee op de Vrije Zaterdag kregen de musici een openbaar podium. Dat was nog wel even wennen voor iedereen, getuige de brief die de VARA in 1967 aan het orkest stuurde met de mededeling dat “de VARA het voortaan op prijs zou stellen indien de leden van het Radio Filharmonisch Orkest bij de zaterdagconcerten in donker costuum verschijnen”.

Spraakmakend

De Matinee bracht een trouw en steeds groter wordend publiek op de been en groeide uit tot een internationaal visitekaartje. Eigentijdse componisten schreven muziek in opdracht van de Matinee, en jonge musici maakten graag hun Nederlandse debuut in de serie. Zo traden legendarische zangers als Montserrat Caballé, Plácido Domingo en Nelly Miricioiù al vroeg in hun carrière op in de Matinee.

Enkele hoogtepunten uit de geschiedenis van de ZaterdagMatinee waren de concerten met Hans Vonk en Bernard Haitink (die zelfs zijn Nederlandse carrière afsloot met een concert in de serie), en de optredens van grote solisten als Martha Argerich, Murray Perahia en Itzhak Perlman. Ook spraakmakend was de complete uitvoering van Wagners Ringcyclus door Edo de Waart en het thema rond Olivier Messiaen, waarvoor de componist zelf ook naar Amsterdam afreisde.

Ambities

De laatste jaren waren er seizoenen gewijd aan hedendaagse componisten als Hans Abrahamsen, John Adams en Wolfgang Rihm, en maakten zangeressen als Julia Lezhneva, Barbara Hannigan en Lise Davidsen hun opwachting in de Matinee. Ook de opera's waren een succes, zoals Rimski-Korsakov's De gouden haan onder leiding van Vasily Petrenko, de opera Sunken Garden van Michel van der Aa en de grootschalige productie Babylon van componist Jörg Widmann.

Nu, ruim 60 jaar na het eerste concert, is de naam van de serie veranderd in NTR ZaterdagMatinee, en zijn de NTR en NPO Radio 4 verantwoordelijk voor de programmering. Onveranderd zijn de grote ambities van de serie, en de aandacht voor nieuwe en onontdekte muziek. Het nieuwe seizoen van de ZaterdagMatinee gaat zaterdag 10 september van start.

Bekijk het nieuwe seizoen van de NTR ZaterdagMatinee