NTR ZaterdagMatinee

Stravinsky – en zes andere vioolconcerten, dit Matineeseizoen

foto: Kaupo Kikkas

Klassiek
Stravinsky – en zes andere vioolconcerten, dit Matineeseizoen

In het Matineeseizoen 2022-2023 kun je maar liefst zeven vioolconcerten beluisteren. Van nieuwe werken van Mathilde Wantenaar, Helen Grime en Mark Simpson tot het 22ste Vioolconcert van Giovanni Battista Viotti uit het einde van de achttiende eeuw (Brahms was er dol op) en het enige van Antonín Dvořák. Plus twee vioolconcerten van de Russen Prokofjev (geschreven in 1917, het jaar van de Russische revolutie) en Stravinsky (1931, op het dieptepunt van de Grote depressie). Ilya Gringolts speelt Stravinsky’s concert op 26 november 2022.

Kun je dit spelen?

“Kun je dit spelen?”, vroeg Stravinsky tijdens een etentje, en hij krabbelde een rare dubbele kwint op een servet: D-A-E, met de A tweeënhalve octaaf boven de grondtoon. “Onmogelijk,” vond Samuel Dushkin. Maar thuis, en misschien nog rozig van het digestief, zag de jonge violist dat het tóch kon. Gefascineerd door de ongewone klank belde hij Stravinsky onmiddellijk. En ruim een half jaar later ontdekte hij dat alle vier de delen van het Vioolconcert dat Stravinsky voor hem had gecomponeerd begonnen met varianten van dat bewuste akkoord. Zijn ‘paspoort’ tot het concert, noemde de componist het. Want hij wist nu zeker dat het devies van zijn collega Paul Hindemith – gewoon een vioolconcert te gaan schrijven, zonder zich te bekommeren over de vraag hoe je dat moest doen – een goed advies geweest was. Alsof de componist van L’histoire du soldat, met een magische rol voor de violist, dat zelf nog niet wist.

Het concert mocht best “naar viool stinken”, meende Stravinsky, en trok alle virtuoze registers wijd open. Het moest alleen geen soloconcert zoals alle andere soloconcerten worden. Want hij vond “de standaard vioolconcerten – die van Mozart, en zelfs die van Beethoven en Brahms – niet de beste werken van die componisten”. Op zijn immer eigengereide wijze vervolgde hij: “Naar mijn idee is het enige meesterwerk op dit gebied dat van Schönberg, en dat werd een paar jaar na het mijne geschreven.”

Stravinsky was wel dol op Bachs Concert voor twee violen, gaf de delen van zijn nieuwe werk bachiaanse titels als Toccata en Aria en componeerde een heel aantal duo’s tussen de viool en solisten uit het orkest. Zo krijgt een van de fagottisten halverwege het laatste deel het heel erg druk. Even later vindt de solist zijn gelijke in een orkestviolist. En zeker in de tweede ‘Air’ wordt duidelijk: Stravinsky gluurde niet eens stiekem over de schouder van Bach mee. In het afsluitende deel haalt Stravinsky ook zijn Stravinsky uit de kast. Want het is onmiskenbaar de soldaat op zijn viool uit L’histoire, die daar weer ronddanst.

Bestel kaarten voor Stravinsky's Vioolconcert