De ontwikkeling van het genre filmmuziek

Filmmuziek en stomme films

Eind negentiende eeuw werden de eerste films gemaakt. Hoewel geluid toen nog niet met het beeld verenigbaar was, klonk er alsnog muziek bij de vertoning van een film. Vaak werd een pianist of een klein ensemble verdekt opgesteld om de film van begeleidende muziek te voorzien. Sommige filmhuizen hadden een waar bioscooporkest. Zo werd de toon gezet en wist het publiek aan de hand van de muziek welke stemming het beeld probeerde over te brengen. Ook zorgde muziek ervoor dat de luide projector, die vaak tussen het publiek stond, niet zo duidelijk hoorbaar was.

Filmmuziek als vak apart

Toen eind jaren twintig bewegend beeld en geluid samen konden worden opgenomen, werd het belangrijk om muziek speciaal voor film te componeren. Er brak een periode aan die ook wel bekendstaat als de Gouden Eeuw van Hollywood. Na de Eerste Wereldoorlog trokken steeds meer componisten naar Amerika, omdat Hollywood dé plek was waar de filmwereld snelle ontwikkelingen doormaakte. Er werden speciale compilatie scores of stock music gecomponeerd, oftewel muziekstukken die worden samengesteld uit reeds bestaand materiaal en die samen een archief vormen waar filmregisseurs begeleidingsmuziek uit kunnen plukken. Ook original scores werden steeds meer gecomponeerd. Deze muziekstukken zijn voor een specifieke film geschreven. Op filmcompositie werd toentertijd veelal neergekeken, omdat de muziek niet 'uniek' zou zijn en omdat veel filmcomponisten niet klassiek waren geschoold.

Door het ontstaan van verschillende filmgenres in de jaren dertig en veertig, ontstonden er ook verschillende vormen van filmmuziek. De allereerste films werden voornamelijk voorzien van romantische, meeslepende en bombastische orkestrale werken, maar voor bloedstollende thrillers werden slechts enkele instrumenten, waaronder kermende violen en slaginstrumenten, ingezet.

Vanaf de jaren vijftig werd onder filmmuziek niet alleen meer klassieke muziek verstaan, maar deden ook moderne muziekgenres, waaronder jazz, blues en later pop, dienst als filmmuziek. Er werd daarnaast druk geëxperimenteerd met bijvoorbeeld atonaliteit. De 'regels' omtrent filmmuziek werden steeds ruimer geïnterpreteerd en er ontstond een bredere definitie van het genre.

Vanaf de jaren zestig werd filmmuziek zo populair dat de muziek van een film een eigen leven ging leiden. Met de komst van lp's en cd's werden complete soundtracks apart verkocht. Zo werd de soundtrack van The Sound of Music (1965) de best verkochte lp van de jaren zestig. John Williams' soundtrack voor Star Wars (1977) werd een van de best verkochte non-popplaten aller tijden. Daarnaast werden steeds meer films voorzien van een original song, een lied dat speciaal is gecomponeerd voor een film. Door een populaire original song kan een film nóg meer aandacht generen.

De original song en score van de eerste James Bond-film Dr. No (1962) is ook gebruikt als score in latere Bond-films. Tegenwoordig wordt de original song vaak toegekend aan bekende pop-artiesten. Zo hebben o.a. Adele en Billy Eilish original songs voor Bond-films uitgebracht.

Vanaf de jaren zestig ontwikkelde filmmuziek zich dus tot een ware commerciële business.

Terugkeer van symfonische filmmuziek en gebruik van synthesizers

Vanaf de jaren zeventig kwam er een terugkeer naar de symfonische filmmuziek die zo kenmerkend was voor de vroege periode uit de 'Gouden Eeuw van Hollywood'. Deze trend kun je goed waarnemen in de filmcomposities van John Williams.

In 1978 schreef John Williams de soundtrack voor Superman.

De 'sound' van de jaren tachtig wordt gekenmerkt door de komst van de synthesizer. Met dit instrument kan elke klank worden nagebootst. Tot dan toe was voor soundtracks een ensemble of een compleet orkest nodig, maar door de synthesizer kan slechts één persoon een complete filmsoundtrack maken. Met de komst van dit instrument ontwikkelt de technische muziekindustrie zich snel. Vanaf de jaren negentig wordt in de filmmuziek steeds vaker klassieke muziek gecombineerd met synthesizers en computer-technologische klanken. Deze combinatie is kenmerkend voor filmcomponist Hans Zimmer. Deze trend heeft zich doorgezet naar de eenentwintigste eeuw.

Al sinds de uitvinding van film is muziek verbonden met deze kunstvorm. Het één kan niet zonder het ander bestaan. Het is dus niet verwonderlijk dat het genre filmmuziek zich heeft ontwikkeld als een industrie én kunstvorm an sich.

Geniet jij ook zo van filmmuziek? Luister dan naar de Filmmuziek Toplijst van NPO Klassiek op Spotify.