John Williams

Inmiddels lijkt het onvoorstelbaar, maar John Williams had als kind niet zo veel met films. Muziek sprak echter wel tot zijn verbeelding. Toen hij de filmorkesten van Hollywood hoorde, smolt zijn liefde voor muziek toch samen met film: Williams begon aan zijn loopbaan als filmcomponist, niet wetende dat hij de grootste aller tijden zou worden – en dat is iets wat hij nog steeds ongelofelijk vindt.

John Williams: van pianist tot filmcomponist

John Williams groeide op in New York als zoon van Esther Towner (1909-1984) en jazzpercussionist Johnny Williams (1905-1985). Het was duidelijk dat Williams in de muzikale voetsporen van zijn vader zou treden: al vroeg begon hij met componeren en piano spelen. Toen de familie Williams in 1948 naar Los Angeles verhuisde, begon zijn liefde voor muziek samen te smelten met film, onder andere door de baan van zijn vader in de studio-orkesten van Hollywood. Aan de Universiteit van Californië studeerde Williams bij de Italiaanse componist Mario Castelnuovo-Tedesco (1895-1968), die in 1939 naar de Verenigde Staten was geëmigreerd om muziek te schrijven voor maar liefst 200 Hollywoodfilms.

Na zijn militaire dienst ging Williams verder met muziek in New York. Daar studeerde hij compositie aan de befaamde Juilliard School en piano bij Rosina Lhévinne, een beroemde pianist en pedagoog uit de twintigste eeuw. Zijn droom: concertpianist worden. Maar toen hij zijn medestudenten hoorde spelen (zoals John Browning en Van Cliburn, die later inderdaad concertpianisten zouden worden) dacht Williams dat hij met zulke competitie maar beter geen pianist, maar componist kon worden.

Williams keerde een jaar later terug naar Los Angeles, waar hij als pianist in filmmuziek werkte. Hij is onder andere te horen in de soundtracks van Some Like it Hot (1959) en To Kill a Mockingbird (1962). Maar Williams zette steeds meer stappen in zijn loopbaan als componist: in 1957 nam Columbia Pictures hem in dienst en begon hij muziek te componeren voor televisie, zoals de westernserie Wagon Train en de komedieserie Gilligan’s Island. Het duurde niet lang voor hij een bioscoopfilm van muziek voorzag, Diamond Head (1963).

De twee bekendste tonen van John Williams

Twee tonen: dat was het enige wat John Williams nog nodig had om door te breken als filmcomponist. Het thema dat hij schreef voor de film Jaws (1975) is een van de beroemdste uit de geschiedenis van de filmmuziek. Door twee lage, dreigende tonen af te wisselen en steeds harder te laten klinken, weet Williams de naderende haai met zijn zagende kaken zó goed in muziek te vangen, dat je bijna niet durft te kijken.

De persoon die deze genialiteit in Williams zag, was de beroemde regisseur Steven Spielberg (1946). Hij vroeg Williams om muziek te componeren bij zijn filmdebuut The Sugarland Express (1974). Die samenwerking beviel zo goed, dat ze tot nu toe voor al bijna 30 films hebben samengewerkt, waaronder Schindler’s List (1993), E.T. the Extra-Terrestrial (1982), The BFG (2016), de Indiana Jones-films en de reeks Jurassic Park.

“Zonder John Williams vliegen fietsen niet, noch bezems in Zwerkbalwedstrijden, noch mannen met rode capes”, heeft Spielberg eens gezegd over hoe de muziek van Williams het beeld tot leven brengt. Of het nu om het heroïsche trompettergeschal uit Star Wars of Superman gaat, of de magische muziek van Harry Potter en E.T. the Extra-Terrestrial: elke melodie van zijn hand is een echte oorwurm.

John Williams en klassieke muziek

In een tijd waarin synthesizers, pop en elektronische muziek steeds meer opkwamen, putte Williams vooral uit zijn klassieke opleiding en de rijke erfenis die klassieke componisten hadden achtergelaten. Hij beschouwt de klassieke componisten als "de schouders op wie we staan". Zijn muziek bouwt voort op de grote orkestmuziek en opera's uit de negentiende eeuw. Zo gebruikt hij het principe van leidmotieven uit Wagners opera's en kent hij ieder instrument uit het orkest door en door. Synthesizers of computers gebruikt Williams nauwelijks: hij componeert met pen en papier naast zijn Steinwaypiano. Zo heeft hij de klassieke, symfonische filmmuziek weer populair gemaakt.

Ondanks zijn enorme succes - in de geschiedenis van de Oscars is alleen Walt Disney vaker genomineerd geweest dan John Williams - blijft hij bescheiden. Altijd zegt hij dingen te blijven ontdekken in zijn muziek die beter kunnen. Williams componeert ook buiten de filmwereld, zoals werken voor symfonieorkest, bijna twintig soloconcerten en muziek voor de Olympische Spelen. Air and Simple Gifts componeerde hij speciaal voor de inauguratie van Barack Obama als president van de Verenigde Staten in 2009. Het werd uitgevoerd door onder anderen violist Itzhak Perlman en cellist Yo-Yo Ma.

Naast componist is John Williams ook dirigent, vaak van zijn eigen muziek. Regelmatig staat hij voor het Boston Symphony Orchestra in Tanglewood, de plek waar hij iedere zomer verblijft en waar hij onder andere de muziek voor Star Wars, Indiana Jones, Schindler’s List en Harry Potter componeerde. Van 1980 tot 1993 was hij dirigent van het Boston Pop Orchestra, waar hij nu artist in residence is. Maar of hij de muziek nu componeert of dirigeert, John Williams creëert er voor iedere film een eigen wereld mee die op een unieke manier tot de verbeelding spreekt.