Componist Maya Verlaak componeert ook de ruimte

“Elke opdracht begint voor mij met een analyse van de context”, vertelt Maya Verlaak. “Voor wie schrijf ik? Hoeveel repetities zijn er? Hoe goed kennen de musici elkaar? Ik hou van complexiteit en zulke factoren bepalen hoe ver ik daarin kan gaan. Ensemble Klang vroeg mij in 2020 om een viertal stukken voor ze te schrijven. Door de langdurige samenwerking die daarbij kwam kijken, had ik allerlei mogelijkheden om mijn concepten uit te leggen en mijn ideeën te delen.”

“In de eerste drie stukken die ik voor verschillende leden van Ensemble Klang schreef, liet ik de musici live samenwerken met een computer. Ik had een programma ontwikkeld waarmee de computer reageerde op de muziek door ter plekke een nieuwe partituur voor de musici te schrijven. Die live interactie leverde dus een veranderende partituur op.”

“Componeren draait voor mij om onderzoeken. Ik hou ervan om een moeilijk vraagstuk op te lossen en dat vervolgens te delen met de musici en het publiek. Ik ben bijvoorbeeld geïnteresseerd in de klank van een ruimte, die ligt in principe vast. Als componist kan ik klank en ritme beïnvloeden, terwijl de ruimte vaststaat. Toch is die ook belangrijk voor de klank. In mijn stuk Conditions ga ik op zoek naar een mogelijkheid om de ruimte óók te componeren.”

“Bij een uitvoering van Conditions zitten de zes musici om het publiek heen. Iedere musicus is naar mijn idee een muur, waardoor er dus een zeshoekige virtuele ruimte ontstaat. De muren kunnen naar buiten of naar binnen verplaatsen waardoor de vorm van de ruimte verandert. De klank van de muziek verandert daarmee ook, want ik heb een computer laten berekenen hoe die verschillende ruimtes akoestisch zouden klinken. Hoe klinken bijvoorbeeld de reflecties van het geluid op de andere muren?”

Muren verplaatsen

“Eigenlijk wilde ik dat musici live het initiatief konden nemen om de muur te verplaatsen door een melodie te spelen, terwijl de computer dan ter plekke zou berekenen hoe de ruimte zou klinken. Dat zou dan direct een nieuwe partituur voor de musici opleveren, maar dat werd veel te complex. Ik heb daarom alles helemaal vastgelegd in een partituur waarin ik zelf de ruimte ook componeer.”

“In het stuk laat ik hier en daar ook twee musici tegelijk het initiatief nemen om hun muur te verplaatsen. Daarom is een deel van de muziek ook vooraf ingespeeld, waardoor er ook tegelijkertijd twee verschillende ruimtes kunnen klinken.”

“Wat luisteraars horen als ze dit ondergaan? Ik hoop dat ze het gevoel hebben dat er langzaam iets verschuift. Dat ze het gevoel krijgen dat ze in een ruimte zitten die zich langzaam aanpast. Ik kan me voorstellen dat het voor mensen in het publiek hypnotiserend werkt.”

De Nederlandse première van Conditions van Maya Verlaak is te horen in het Avondconcert van donderdag 23 november 2023. Ensemble Klang voert het stuk uit. Op het programma staat ook het werk Will it be like this for a long time you asked van Jesse Broekman.