Robert Schumann

Robert Schumann: componist, dichter of pianist?

Robert Schumann sloeg verschillende paden in voordat hij uiteindelijk componist zou worden. Zijn levensplannen werden namelijk steeds behoorlijk op z’n kop gezet. Zo moest hij rechten studeren terwijl zijn hart bij muziek en literatuur lag. En toen hij eindelijk aan zijn gedroomde carrière als concertpianist kon beginnen, moest hij die wens laten varen door een blessure. Daardoor kreeg de componist in Schumann vrij spel – totdat hij geestesziek werd.

Dat Robert Schumann een artistieke geest had, was al vroeg in zijn leven duidelijk. Vanaf zijn zevende speelde hij piano en trad hij op tijdens muziekavonden op school en bij zijn ouders thuis. Ook componeerde hij al, vooral voor piano. In de boekhandel van zijn vader August kon de jonge Schumann naar hartenlust neuzen in de nieuwste literatuur. Geïnspireerd door zijn grote voorbeeld Jean Paul schreef Schumann ook gedichten, vaak in de stijl van deze Duitse schrijver. Zo gingen zijn muzikale talent en passie voor literatuur gelijk op.

Maar zijn artistieke pad werd versperd: zijn moeder, Johanna Christiane Schnabel, vond dat haar zoon rechten moest gaan studeren. Met tegenzin ging Schumann naar de universiteiten van Leipzig en Heidelberg, waar hij zijn studie verwaarloosde. Liever zat hij aan de piano of was hij aan het schrijven.

Toen hij 20 was, hoorde Schumann de virtuoze violist en componist Niccolò Paganini spelen. Dit maakte veel indruk op hem. Zo kwam van al zijn artistieke passies eindelijk de winnaar naar voren: Schumann wilde concertpianist worden. Hij wist zijn moeder te overtuigen van zijn plan en nam lessen bij de gerenommeerde Friedrich Wieck in Leipzig. Na een paar jaar les, beloofde Wieck, zou Schumann zijn doel hebben bereikt.

Hoe kreeg Robert Schumann een handblessure?

Maar net toen Robert Schumann zijn gedroomde pad was ingeslagen, liep het abrupt dood. Schumann wilde zó graag concertpianist worden, dat hij een apparaatje maakte van een sigarendoos en wat draad om zijn vingers te versterken. Maar in plaats van zijn training daarmee te versnellen, beschadigde hij twee vingers permanent. Hij kreeg een blessure aan zijn rechterhand, waardoor hij nooit meer concertpianist zou kunnen worden.

Robert Schumann als componist en muziekcriticus

En dus moest Robert Schumann zijn plannen weer aanpassen. Gelukkig kon hij nog steeds iets doen met zijn passie voor muziek en literatuur: hij werd componist en muziekcriticus. Samen met Friedrich Wieck en zijn vriend en collega-componist Ludwig Schunke richtte Schumann in 1834 het Neue Zeitschrift für Musik op. Daarin brak hij een lans voor het bestuderen van oude muziek en voor nieuwe componisten als Frédéric Chopin en zijn goede vriend Johannes Brahms.

Ook in zijn werken smolt Schumanns liefde voor literatuur en muziek samen. Hij componeerde veel voor koor en werd - samen met Franz Schubert - een van de belangrijkste componisten van het Lied, een Romantisch stuk voor piano en zangstem met een gedicht als tekst. Daarnaast componeerde Schumann vooral muziek voor piano en werkte ook aan andere genres als symfonieën en kamermuziek.

Robert en Clara Schumann

Robert Schumanns pianolessen bij Friedrich Wieck waren uiteindelijk niet voor niets: Schumann werd verliefd op Clara Wieck, de dochter van zijn pianoleraar. Ze wilden gaan trouwen, maar Wieck was daar faliekant tegen. Door de jarenlange vijandigheid van Clara's vader moest het zelfs tot een rechtszaak komen voordat het huwelijk in 1840 eindelijk plaats kon vinden. De jaren daarna waren de gelukkigste in Schumanns leven. Hij was een liefdevolle vader voor de acht kinderen die hij en Clara kregen. Het echtpaar Schumann trad ook vaak op: Clara als pianiste en Robert als dirigent.

De geestesziekte van Robert Schumann

Regelmatig schreef Robert Schumann in zijn dagboek dat hij bang was om gek te worden. De mentale problemen van zijn vader en zus stonden in zijn geheugen gegrift. In de laatste jaren van zijn leven werd ook Schumanns gezondheid steeds instabieler. Hij kreeg pijnlijke aurale hallucinaties, hoorde nu eens de meest prachtige muziek en engelengezang, dan weer duivelse stemmen. Schumann ging slechter praten en bewegen (waarschijnlijk door een hersentumor of beroerte), waardoor zijn werkzaamheden als dirigent ook moesten stoppen.

In februari 1854 werd alles in Schumanns hoofd hem teveel: hij probeerde zelfmoord te plegen door in de Rijn te springen, maar werd door omstanders gered. De laatste twee jaar van zijn leven bracht Schumann vrijwillig door in een gesticht. Pas twee dagen voor zijn dood mocht Clara hem bezoeken.