Karol Szymanowski

Wat is de muziekstijl van Szymanowski?

Wat de stijl van de componist typeert is de bijzondere klank die hij binnen een compositie laat horen. Het is alsof hij de luisteraar bij de hand neemt in een volkomen mystieke omgeving. Je kunt je er alleen maar aan overgeven. In die zin gaat er iets geruststellends van de muziek uit.

"Ik geloof dat de wereld toe is aan Szymanowski's muziek. Dit behoort tot de mooiste muziek die ooit werd geschreven. Zij bezit zo'n grote spiritualiteit en treffende sereniteit, kwaliteiten die de mensheid nu meer dan ooit nodig heeft," aldus de Britse dirigent Simon Rattle. Hij nam voor het toenmalige label EMI (nu Warner) een groot aantal orkestwerken op in Birmingham.

Het meest populaire stuk van Szymanowski is zijn eerste vioolconcert uit 1916. De componist laat gelijk horen wat hij in huis heeft. Raadselachtige klanken van het orkest en dan een plotselinge poëtische hoofdrol van de viool. Hij schreef het stuk in een landhuis van zijn familie in Kiev. Het stuk is geïnspireerd op het gedicht Meinacht van Tadeusz Micinski. Het is deze beschrijving van een landschap die hem de inspiratie gaf voor het stuk.

De symfonie concertante of ook wel vierde symfonie genoemd, droeg Szymanowski op aan pianist Arthur Rubinstein. Het is een combinatie van een pianoconcert en symfonie. De componist was een erg goede pianist en speelde zelf de première van het stuk. De dans in het derde deel is hoorbaar geïnspireerd op de mazurka.

Zijn Derde symfonie gaf Szymanowski de titel Lied der Nacht mee. Precies zoals Gustav Mahler dat een paar jaar eerder bij zijn zevende symfonie had gedaan. Toch is het een heel ander stuk. De bijzondere harmonieën in Szymanowski’s compositie zijn haast exotisch te noemen. Dat is niet zo vreemd, want de componist liet zich bij het schrijven inspireren door zijn reizen in Noord-Afrika en Egypte. De tenorsolist zingt een tekst van de 13e-eeuwse Perzische dichter en soefi-mysticus Jalal ad-Din Rumi met het pakkende refrein Slaap niet in, vriend.

Het eerste strijkkwartet schreef de componist in 1917, op het moment dat in Rusland de Oktoberrevolutie was uitgebroken. Door de chaotische omstandigheden duurde het tot 10 maart 1924 voordat het stuk zijn première beleefde door het Warschau Philharmonisch Kwartet. Hoewel het best ingewikkelde muziek is, valt op hoe de componist opnieuw met bijzondere klankeffecten de luisteraar weet te raken.

De pianowerken van de componist zijn heel anders dan die van landgenoot Chopin. Het was Szymanowski in de stukken te doen om een combinatie van ritme en andere Slavische invloeden. Het is muziek waarin veel humor verborgen zit. In de mazurka's worden lyrische passages afgewisseld door robuuste klanken. Passages die voortkwamen uit het onderzoek dat hij deed naar de volksmuziek van het Tatragebergte in Polen en Slowakije.

Zijn Stabat Mater schreef de componist in 1926. Ook hier valt de bron van volksmuziek op. Je hoort Poolse ritmes en melodieën die terug te voeren zijn op traditionele religieuze liederen. Het werk wordt in het Pools gezongen. De componist zag het werk dan ook als een als een Requiem voor de kleine man (de Poolse boer).