Topstukken

Topstukken: de onvoltooide symfonie van Schubert

foto: Pexels

Klassiek
Topstukken: de onvoltooide symfonie van Schubert

Je zou het niet verwachten, maar een van de populairste muziekstukken van Franz Schubert is niet af. Van de Achtste symfonie heeft hij uiteindelijk maar twee delen echt voltooid. Het derde deel is nooit verder gekomen dan de schetsen op papier. Daarom staat deze symfonie bekend als 'de onvoltooide'. Maar waarom is een stuk dat niet af is toch zo'n succes geworden?

Schuberts steen van de maan

Niemand weet waarom Schubert zijn Achtste symfonie nooit heeft afgemaakt. Sommigen zeggen dat hij wel móest stoppen, omdat hij voor het eerst serieus last had van syfilis, waar hij zes jaar later aan zou overlijden. Anderen denken dat Schubert zo veel inspiratie kreeg voor een ander stuk, de Wanderer-Fantasie voor piano, dat hij werd afgeleid. Maar wat we wél weten, is dat Schuberts 'onvoltooide' op allerlei manieren een vernieuwende symfonie was. De dirigent Nikolaus Harnoncourt omschreef het als een stuk met de "vreemdheid, verrassing en schok van een steen die van de maan komt."

foto: Wikimedia Commons

Schubert aan de piano, geschilderd door Gustav Klimt.

Meer over Franz Schubert

Componist - Franz Schubert

Spookachtig en mysterieus

De Achtste bestaat dan ook uit elementen die niet vaak in symfonieën voorkomen. Zo staan alle delen, inclusief het onvoltooide derde deel, in een driedelige maatsoort. En de toonsoort is b mineur, wat de symfonie in donkere sferen hult.

Maar het eigenaardigste van alles is misschien nog wel het begin van de 'onvoltooide'. De meeste symfonieën beginnen met een knaller en in een vlot tempo. Schubert doet echter het tegenovergestelde: het openingsdeel van zijn symfonie begint fluisterend zacht en bouwt langzaam op. De melodie, gespeeld door de cello's en contrabassen, heeft iets spookachtigs en mysterieus. De andere strijkers vergroten dit effect met hun zachte en snel gespeelde begeleiding. Je oren zijn meteen gespitst.

Wist je dat...

Tsjaikovski misschien geïnspireerd was door Schuberts 'onvoltooide' toen hij zijn baanbrekende 'Pathétique' componeerde? Ook dit stuk heeft een donker, langzaam begin en staat in de ongebruikelijke toonsoort b mineur.

Perfecte romantische muziek

De Achtste symfonie van Schubert is dan wel vernieuwend, maar het is tegelijkertijd ook een perfect voorbeeld van een symfonie uit de romantische periode. Eind achttiende, begin negentiende eeuw werden de subjectieve kwaliteiten van muziek heel belangrijk: het draaide om het uitdrukken van emoties en gevoelens. Niet alleen de Achtste symfonie, maar veel van Schuberts stukken passen helemaal bij deze ideeën van de romantische periode. Luister maar eens naar Winterreise, de liederencyclus waarin een molenaar met liefdesverdriet door een winters landschap reist, op zoek naar innerlijke vrede.

Kunstmatige intelligentie

Hoe zou de symfonie hebben geklonken als Schubert het wél had voltooid? Door middel van kunstmatige intelligentie is er een voltooiing gemaakt van de Achtste symfonie. De componist Lucas Cantor gaf een computer steeds de juiste feedback. Misschien hebben we nu het antwoord. Op 4 februari 2019 is de 'voltooide onvoltooide' in Londen in première gegaan door het English Session Orchestra.

Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.