Leningrad in Nederland: de kracht van Sjostakovitsj’ Zevende symfonie

Een symfonie als overlevingsdrang

Deze Leningrad-symfonie is een van Sjostakovitsj’ meest aangrijpende werken. Hij schreef het gedurende de Tweede Wereldoorlog, toen Duitse troepen ruim twee jaar lang de stad Leningrad (het huidige Sint-Petersburg) belegerden. De symfonie groeide uit tot een symbool van verzet, lijden én overlevingsdrang.

Voor de Sovjetburgers werd het stuk een emotionele ankerplaats. In augustus 1942, midden in het beleg, speelde het Leningrads Radio Orkest het stuk met verhongerde en amper levende musici. Via luidsprekers werd de muziek in de loopgraven rond de stad uitgezonden, tot in de oren van de Duitse troepen.

'Leningrad zou nooit vallen'

“Hier klonk muziek vanaf een plek die op sterven na dood moest zijn. Leningrad, beseften de luisterende Duitsers toen, zou nooit vallen”, vertelt dirigent Semyon Bychkov in het blad Preludium. Hij leidt het Concertgebouworkest in drie uitvoeringen van dit werk. Bychkovs moeder overleefde het beleg van Leningrad, en hijzelf werd er geboren zeven jaar na de oorlog.

Tussen propaganda en orkest

Aanvankelijk kende de symfonie ook groot succes in het Westen – de partituur werd op microfilm de Sovjet-Unie uitgesmokkeld en bereikte in 1942 de Verenigde Staten. De ontvangst was niet unaniem lovend. Sommige critici beschuldigden Sjostakovitsj van sensatiezucht en noemden het "muziek bij een goedkope oorlogsfilm". Toch kreeg het werk later hernieuwde aandacht, toen bleek dat Sjostakovitsj ook kritiek leverde op het Stalin-regime.

Twee orkesten, één boodschap

Het Noord Nederlands Orkest, dat het stuk op 24 en 27 april speelt met chef-dirigent Eivind Gullberg Jensen, noemt het een hoogtepunt van zijn seizoen. Het benadrukt de universele boodschap van het werk: “Een symfonie die de menselijke veerkracht viert tegenover onmenselijke omstandigheden.”

Nog altijd actueel

Waar het Concertgebouworkest kiest voor de intense persoonlijke betrokkenheid van Bychkov, legt het Noord Nederlands Orkest de nadruk op de historische en maatschappelijke relevantie van het werk.

Sjostakovitsj’ Zevende is een symfonie die decennia later nog altijd vragen stelt over macht, onderdrukking, hoop en overlevingsdrang.