Componist Ruud Bos overleden, bekend van Efteling én tv

Liefde voor beeld en muziek

De in Amsterdam geboren Rudolf (Ruud) Bos was een veelzijdig componist en musicus wiens muziek niet meer weg te denken is uit het collectieve geheugen van Nederland. Naar eigen zeggen had Bos zijn muzikaliteit voor een groot deel te danken aan zijn opa, die autodidact pianist was, en zijn vader, een klassiek pianist. Het maakte altijd veel indruk op de jonge Bos als zijn vader thuis klassieke stukken van Chopin en Rachmaninov speelde.

Al op de basisschool sloeg Bos voor het eerst aan het componeren. Hij bedacht een melodie voor piano die hij De Karavaan noemde. Bos stelde zich er een karavaan bij voor die uit de verte nadert, langstrekt en weer weggaat; het volume van de muziek wordt steeds sterker en neemt daarna weer af. Zijn interesse voor muziek die een concreet beeld verklankt was toen al gewekt. “Ik denk dat dit stuk eigenlijk de kiem is geweest van mijn muzikale leven”, aldus Bos. In 1953 begon hij aan een pianostudie aan het conservatorium in Amsterdam en vervolgde die later bij de Muziekschool van Toonkunst in Bussum. Bos is ook docent compositie geweest aan het Rotterdams Conservatorium.

Orkest Ruud Bos, The secret all star band

In de jaren 60 ontstond er steeds meer vraag naar orkesten en ensembles die uitzendingen op radio en televisie live van muziek konden voorzien. Ook Bos richtte een klein orkest op, bestaande uit elf musici: The secret all star band. Onder andere jazz-grootheden als Misha Mengelberg en Piet Noordijk speelden erin. Bos zelf speelde piano en vibrafoon en gaf leiding het orkest, dat van 1964 tot 1969 bestond. Hoewel er in die tijd veel opnames zijn gemaakt, verkeerden die tot voor kort in de vergetelheid. Pas in 2019 werden de opnames uitgebracht op The secret all star band : Studio sessions 1964-1969.

Veel mensen hoorden Bos spelen, waardoor hij steeds vaker als pianist en arrangeur werd gevraagd. Zo schreef hij liedjes voor en in samenwerking met Toon Hermans, Wim Sonneveld, Gerard Cox en Willeke Alberti. Ook bij artiesten als Rudi Carrell was hij gewild. Zo kwam Bos uiteindelijk in de televisiewereld terecht – en dat sloot aan bij zijn visie. “Ik ben heel erg van beeld en muziek samen”, aldus de componist. Hij schreef de tunes van De Fabeltjeskrant, De Fabriek, Zeg ‘ns Aaa, Dagboek van een Herdershond en Bassie en Adriaan – muziek die bij velen in het geheugen gegrift staat. Ook componeerde Bos veel soundtracks, zoals voor de films Ik Ben Joep Meloen, Naakt Over de Schutting en De Zeemeerman.

Van Droomvlucht tot Fata Morgana: muziek voor de Efteling

Voor ontelbaar veel mensen is de muziek van Ruud Bos onlosmakelijk verbonden met de Efteling. Zijn sprookjesachtige melodieën brengen verschillende attracties in het pretpark al jaren op onvergetelijke wijze tot leven. Van 1984 tot 1998 was Bos huiscomponist van de Efteling, een rol die begon met Carnaval Festival. Toen Toon Hermans werd gevraagd om muziek te bedenken bij deze attractie, vroeg hij Bos, zijn vaste arrangeur, om een melodie uit te werken. Deze muziek beviel De Efteling zo goed, dat het park de componist ook vroeg om muziek te schrijven bij de attractie Fata Morgana. Hierna componeerde Bos nog de muziek van De Rode Schoentjes, Zwaan Kleef Aan, Droomvlucht, Villa Volta en Vogel Rok.

Nog elke dag is de muziek van Bos onmisbaar voor de magische ervaring van de attracties. Over Fata Morgana heeft Bos zelfs gezegd: “Zodra je de eerste jungle binnenvaart in het bootje, zit je meteen helemaal in die sfeer. Dat vind ik nog steeds zo mooi! En ik hoop maar dat andere mensen dat ook zo ervaren.”

“Ik had dit voor geen goud willen missen, omdat het mij ook weer verder heeft gebracht”, aldus Bos over zijn muziek voor de Efteling. “Als je creatief bent, of je nu schilder of dichter bent, je moet nooit stilstaan. Je moet altijd proberen om jezelf te verbeteren, om verder te kijken over je eigen horizon heen. Wat dat betreft is het werk dat ik voor de Efteling heb gedaan ook voor de rest van mijn loopbaan van onschatbare waarde geweest.”

Ruud Bos en klassieke muziek

Op 21 maart 2023 was Ruud Bos een hele uitzending lang te gast bij Maatwerk op NPO Klassiek. Hij draaide zijn favoriete klassieke muziek plus enkele hoogtepunten uit zijn eigen werk. Speciaal voor de uitzending had hij Sander Zwiep de bladmuziek van een koorwerk opgestuurd; hij had dit op 19-jarige leeftijd gecomponeerd en recent in een la teruggevonden. Bos noemde het C’etait en Avril en tijdens deze uitzending klonk de radiopremière van dit mooie koorwerk.

Beluister de hele uitzending van Maatwerk

Franse muziek lag Bos na aan het hart en inspireerde hem ook voor zijn eigen muziek. Hij hield van muziekstukken als het Strijkkwartet van Maurice Ravel en Trois nocturnes van Claude Debussy, dat een enorme indruk op hem maakte toen hij kind was. Daarnaast componeerde Bos ook de Rotterdam Rapsodie voor orkest, waarin hij onder andere Hand in hand, kameraden heeft verwerkt.

Hoewel Bos een groot liefhebber was van klassieke muziek, wat naar eigen zeggen ook in zijn werk te horen was, beschouwde hij jazzmuziek als zijn oorsprong. Al van kinds af aan was hij een groot jazzliefhebber en op de eerste grammofoonplaten die hij kocht stond jazzmuziek.

Ruud Bos laat een groot en belangrijk oeuvre na, waar tijdens zijn leven al veel erkenning voor was. In 1982 ontving hij de Gouden Harp, in 2019 werd hij onderscheiden in de Orde van de Nederlandse Leeuw en in 2021 kreeg hij de Buma Oeuvre Award Multimedia voor zijn enorme hoeveelheid belangrijke composities.