Tim Kliphuis over klimaatverandering

Phoenix Reborn

“Een reactie op de coronacrisis en in het verlengde daarvan de huidige toestand in de wereld”, zo karakteriseert Tim Kliphuis Phoenix Reborn, het tripelconcert voor viool, cello, piano en orkest dat hij in opdracht van de NTR ZaterdagMatinee schreef. “Hoe moeten we omgaan met de wereld en de kunsten om een dergelijke crisis en andere rampen in de toekomst te voorkomen, luidde de achterliggende vraag voor mij. Daarbij speelt vooral ook het klimaat een grote rol, want daar hangt onze toekomst volledig mee samen. De mens moet een vorm vinden om een minder heftige impact op de aarde te hebben.”

In coronatijd maakte Tim Kliphuis ook The Five Elements. Naast de vier bekende elementen aarde, lucht, water en vuur staat het vijfde, ‘Quintessence’ voor de cultuur, voor de muziek, en de harmonie met onze omgeving. Ook in het slotdeel van Phoenix Reborn ontstaat een vorm van harmonie, een samenspel tussen de solisten en het orkest. Een manier om duidelijk te maken dat de mens en de kunst telkens weer uit de as herrijzen, aldus Kliphuis. “Ik ben in de afgelopen lockdown op scholen geweest en met jongeren in gesprek gegaan over hun toekomstvisie, en ben daar heel hoopvol van geworden. Als we snel gaan luisteren naar de aankomende generatie, dan zal er veel gebeuren, denk ik.”

‘Ideale muziek’

Kliphuis (1974) is als klassiek violist opgeleid, maar voelt zich meer thuis op het oude grensgebied tussen klassiek, improvisatie en volksmuziek. Op zijn website citeert hij de Britse componist Ralph Vaughan Williams: “One day perhaps we shall find an ideal music which will be neither popular nor classical, highbrow nor lowbrow, but an art in which all can take part.” Kliphuis zet meteen zijn handtekening door de samenstelling van het solistentrio in zijn nieuwe stuk. Celliste Ella van Poucke is geheel klassiek geschoold en heeft daarom een nagenoeg volledig genoteerde partij. Pianist Michiel Borstlap is in elke vezel een jazzpianist, heeft alleen maar akkoordenschema’s voor zijn neus en improviseert bijna alles. En de violist Kliphuis zit daar tussenin met een deels genoteerde en deels geïmproviseerde partituur. “Alleen in de cadens van het derde deel improviseren we alle drie even. Ik ben heel benieuwd hoe dat uitpakt.”

In een aantal sessies met de componist raakte ook het orkest meer vertrouwd met het element improvisatie. Anders dan bij het spelen van klassiek repertoire, zijn er voor een jazzmusicus geen ‘verkeerde noten’ – je moet meer durven uitproberen...

Don Juan

Ritmische precisie in John Adams, klankschoonheid op de grens van romantiek en de moderne tijd bij Franz Schreker… Ook in zijn eerste volwassen symfonisch gedicht Don Juan vergt Richard Strauss het uiterste van zijn musici. Meteen na de eerste repetities voor de première van 11 november 1889 schreef hij zijn vader vanuit Weimar: “Alles klinkt fameus en komt prachtig over, zelfs al is het verschrikkelijk moeilijk. De uitvoering zal het effect van een moordaanslag hebben – op vijftig noten meer of minder komt het dan niet meer aan.”

met dank aan Paul Janssen, die de programmatoelichting schreef

Klik hier voor kaarten

Nog meer muziek rond het klimaat-thema: Silent Earth van de Zweedse Karin Rehnqvist, NTR ZaterdagMatinee 29 januari 2022: een visioen op de wereld na de klimaatcatastrofe.

zaterdag 9 oktober 2021, 14.15 uur
Concertgebouw, Amsterdam
live op NPO Radio 4

Radio Filharmonisch Orkest
Lawrence Renes dirigent

Tim Kliphuis viool
Ella van Poucke cello
Michiel Borstlap piano

Adams The Chairman Dances
Kliphuis Phoenix Reborn
Schreker Nachtstück uit Der ferne Klang
Strauss Don Juan