Robert Holl

Robert Holl werd geboren op 10 maart 1947 in Rotterdam. Hij groeide op in Overschie ten tijde van de wederopbouw. De weilanden van boerse gemeente maakten in een paar jaar plaats voor nieuwe straten, huizen en winkels. Muziek nam bij hem thuis geen vanzelfsprekende plaats in. Musici verdienen niks, zo dacht zijn vader erover. Terwijl vriendjes op pianoles gingen, bleef voor Holl alleen het kerkkoor over. Daar kwam hij voor het eerst echt in aanraking met muziek: twee repetities per week en op zondag de mis.

Uiteindelijk nam zijn moeder hem mee naar een vriendin die pianolerares was. Zij zorgde ervoor dat Holl mocht voorzingen bij Jan Veth. Veth werd als een tweede vader voor de jonge Holl. Hij leerde hem de Nederlandse literatuur kennen en opende ook de deur naar de Duitse literatuur. Bovendien stoomde hij de jonge zanger klaar voor het conservatorium.

Robert Holl in podcast Hollandse Helden

Studie

In Rotterdam studeerde Holl zes jaar lang bij bariton David Hollestelle. Zijn docent gaf hem de kans om voor hem in te springen bij oratoriumkoren door het hele land. De schat aan ervaring die hij zo opdeed betaalde zich al snel uit. Na zijn studie won hij in 1971 de eerste prijs bij het Internationaal Vocalisten Concours in Den Bosch en hij kreeg de kans om lessen te volgen bij de beroemde zanger Hans Hotter in München.

Van Hotter leerde Holl hoe hij zijn bereik in zowel de hoogte als de laagte ten volle kon benutten. De klank moest slank zijn, maar niet afgeknepen. In 1972 won Holl ook het prestigieuze ARD Concours en stond niets een roemrijke carrière nog in de weg.

Robert Holl de operazanger

Holl werkte samen met de grootste dirigenten van dat moment: Bernard Haitink, Herbert von Karajan, Claudio Abbado, Daniel Barenboim en Nikolaus Harnoncourt. Aan die laatste bewaart Holl goede herinneringen. In gesprek met presentator Hans Haffmans vertelt hij hoe Harnoncourt zich enorm richtte op de recitatieven. “Hij zei altijd dat het recitatief eigenlijk het gezicht van een rol is. Het mag niet eentonig zijn, het moet leven.”

Naast zijn successen met het oratorium, het symfonische repertoire en het lied, maakte Holl een grootse carrière door in de opera. Hij was regelmatig te gast bij de Wiener Staatsoper, de operahuizen van Brussel en Zürich, Staatsoper Unter den Linden, Deutsche Oper Berlin en de opera in Keulen. Vooral als Wagnerzanger was hij veelgevraagd.

Bij zijn debuut bij de Bayreuther Festspiele in 1996 zong hij meteen de rol van Hans Sachs in Die Meistersinger von Nürnberg van Richard Wagner, een van de grootste rollen denkbaar. Nadat hij die rol een aantal jaar met succes vervulde, volgden ook rollen in Parsifal (Gurnemanz) en Tristan und Isolde (König Marke).

Ziekte

Het grote operahuis dat ontbreekt op zijn palmares is De Nederlandse Opera in Amsterdam. In 2012 zou hij er zingen in de opera De legende van de onzichtbare stad Kitezj van Nikolaj Rimski-Korsakov. Hij was zelfs de enige niet-Rus in de cast. Maar het mocht niet zo zijn, hij bleek kanker te hebben aan zijn tong. “Tja, toen kon ik niet zingen”, zo blikt Holl tien jaar later vrij luchtig terug op die periode.

Een geluk bij een ongeluk was dat zijn tong alleen aan de zijkant was aangetast. “Na de operatie vergeleek een specialist de situatie met een sportblessure. Een sporter moet dan ook weer gaan trainen, want anders wordt het niks meer. Dankzij de techniek die ik had, zou ik in ieder geval weer een bepaald niveau kunnen halen.”

En zo geschiedde. Zijn carrière met zware operarollen zat er door zijn ziekte plotseling op, maar dankzij het zingen van liederen krabbelde hij naar eigen zeggen langzaam weer op.

Ter ere van zijn 75e verjaardag bracht Hans Haffmans een bezoek aan Robert Holl in Oostenrijk. In de documentaire Robert Holl - Een Nederlander in Oostenrijk blikken ze terug op zijn lange carrière.

Schubert en het lied

Ondanks zijn successen als Wagnerzanger, was het uiteindelijk toch Franz Schubert die het meeste losmaakte in Holl. “Bij Schubert was natuurlijk de poëzie van wezenlijk belang”, legt Holl uit in de documentaire Robert Holl – Een Nederlander in Oostenrijk. “Hij heeft praktisch de hele toenmalige Duitse literatuur gecomponeerd. De teksten in zijn liederen gaan allemaal over vragen als ‘Waarom leven we?’, ‘Waar komen we vandaan?’ en ‘Waar gaat het heen?’.”

Schubert, en het liedgenre in het algemeen, zijn onlosmakelijk met Holl verbonden. Samen met pianist Rudolf Jansen vormde Holl jarenlang een vast liedduo. Ze namen cd’s op met liederen van Alphons Diepenbrock en Johannes Brahms, en natuurlijk ook Schubert. Samen toerden ze wereldwijd langs beroemde zalen en festivals. Volgens Holl zelf is het geheim van hun chemie vooral de tijd. “Je bent steeds samen, je speelt steeds weer andere programma’s. Er is veel dat dan in het onbewuste doorloopt. Soms speel je een stuk twee jaar later nog eens en dan heeft het zich ontwikkeld zonder dat je er in de tussentijd iets aan gedaan hebt.”

Naast de Duitse liederen ontdekte Holl ook de Russische liederen al vroeg. Componisten als Moessorgski, Borodin en Tsjaikovski, hij zong ze allemaal en hij zong hun liederen ook in Rusland zelf.

Robert Holl als componist

Minder bekend is dat Holl ook zelf componeerde. Hij heeft een respectabel aantal composities op zijn naam staan. Liederen bijvoorbeeld, op teksten van schrijvers als Jean Paul, Johann Gottfried Herder en Roland Holst. Op zijn 18e schreef hij voor het eerst een eigen compositie, die zijn toenmalige pianoleraar omschreef als muziek van een moderne Diepenbrock. Met componeren is hij sindsdien altijd doorgegaan. Zelf zegt hij erover: “Het is vooral een praktische aangelegenheid. Mijn liederen hoeven niet per se gehoord te worden. Zelf componeren scherpt mijn gevoel juist voor het meesterschap van andere liederen.”

Thuis in Oostenrijk

Holl is nog met enige regelmaat in Nederland, voor bezoek aan vrienden, maar ook voor de muziek. In maart 2022 vierde hij zijn 75e verjaardag nog met een concert. Samen met pianist David Lutz trad hij op in TivoliVredenburg in Utrecht. Op het programma stond Schuberts Winterreisse. Het concert werd georganiseerd door het Internationaal Liedfestival Zeist, waar hij sinds de eerste editie in 2016 de artistiek leider was. Die rol hebben bariton Henk Neven en pianist Hans Eijsackers in 2022 van hem overgenomen.

Samen met zijn vrouw woont Holl in Krems an der Donau in Oostenrijk waar hij zich helemaal thuis voelt met de natuur in de buurt en wijnvelden om de hoek. Hij is er zelfs erelid van de lokale wijnbroederschap. Samen met wijnboer en vriend Emmerich Knoll organiseert hij ook af en toe Schubertiades in het plaatsje Dürnstein. Zo is Schubert nog altijd dichtbij in het leven van een van Nederlands grootste zangers.