Muziek in een Notendop #46: Wat is protestmuziek?

Wat is protestmuziek?

Another Brick in the Wall is een protestlied tegen doorgeslagen strenge boarding schools waar verbaal en fysiek geweld niet werden geschuwd. Deze track staat op het album The Wall, eigenlijk een grote meesterlijke vorm van muzikaal protest. Eén van de functies van muziek: je kan er zaken mee aan de kaak stellen. Protestmuziek is van alle tijden.

In de Tachtigjarige Oorlog was het Lied ook in ons land een machtig wapen. Merck toch hoe Sterck ken je vast. Camerata Trajectina, een geweldig tijdreizend muziekgezelschap, heeft heel wat van die strijdliederen van weleer opgenomen. We hebben er een paar in de Spotify-playist bij deze aflevering gezet. In tijden van oorlog of revolutie zorgt het zingen van een lied voor verbroedering en versterking van het moreel.

De Russische componist Dmitri Sjostakovitsj schreef in zijn instrumentale muziek vaak een impliciete laag van kritiek tegen het Sovjetregime. En in zijn Leningrad-symfonie verklankt hij de verschrikkingen die de stedelingen van Leningrad te verduren kregen tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog. Symfonieën van Sjostakovitsj kan je zien als aanklacht tegen oorlog, onderdrukking en angstcultuur.

In en rondom de Amerikaanse Burgeroorlog van 1861 tot 1865 was muziek ook de manier om de hardships te reflecteren en om hoop te houden. We Shall Overcome is de aangrijpende protestsong van die tijd. Rond 1930 was een nieuwe Amerikaanse crisis een feit: de Grote Depressie. Ene Woody Guthrie zag zich genoodzaakt om zijn huis te verlaten en een nieuw bestaan te zoek aan de andere kant van het land. Dat leverde heel wat protestmuziek op, waaronder I ain't got no home. En hij werd de inspirator van Bob Dylan. The Times They Are A-Changing is zijn wereldberoemde protestlied.

1966, Boudewijn de Groot brengt in Nederland een aanklacht tegen de Vietnamoorlog en het handelen van politici met Welterusten, mijnheer de president. De track staat 12 weken in de Nederlandse Top 40. In 1971 kwam John Lennon met Imagine. Een communistisch pamflet, zo omschreef hij het zelf. Hij schildert een wereld zonder grenzen, geloven en geldzucht. En ja, weet je nog, Woodstock? Dat festival was de GOAT. Drie dagen in de open lucht met zonder hygiëne en een fatsoenlijk bed, maar oh wat een vrede werd er bezongen. Drie dagen lang werd er in de muziek gepleit voor vrede. En anarchie. Woodstocksongs tegen de Vietnamoorlog en voor Freedom werden daarna internationale hits. Eén op één meten kan je het niet, maar reken maar dat deze muziek impliciet effect heeft gehad op het wereldtoneel. Het brengt sowieso een gesprek op gang, al was het maar bij de koffieautomaat op het werk. Of in je eigen hoofd, want als je je voedt met bepaalde teksten, gaan die als zaadjes aan het werk in je wezen. En hoe kan je teksten en daarmee boodschappen beter overbrengen dan op muziek?

Na de hippieperiode leek de protestsong-rage voorbij, maar vergis je niet: van We Are the World van Band Aid tot War van Bruce Springsteen en van Sunday Bloody Sunday van U2 tot Washington is Next van Megadeth - onder zeker bij Megadeth zeer luid protest communiceert muziek nog altijd veel meer dan 'ik hou van jou' van Gordon, of 'er zit een haar in m'n glas' van Jiskefet. Overigens lijkt de protestmusicus van hippie naar hiphop te zijn gesprongen, maar daarover meer in een nog te verschijnen hiphop-notendop.

En anno nu? Ja, de thema's laten zich raden: fake news, de vluchtelingencrisis, de kimaatcrisis en de houding van de politiek worden internationaal muzikaal bezongen. En af en toe wordt de A12, de A10 of een andere verkeersader omgetoverd tot openluchtconcertzaal. Extinction Rebellion heeft het een online liedbundel beschikbaar met contrafacten: een bestaande melodie met een nieuwe tekst. En zo kan je uit volle borst meezingen met 'Blub Holland Blub, laat de leeuw niet koppie onder gaan' en 'Als Nederland onder de zee ligt, Als Nederland niet meer bestaat, Als Nederland onder de zee ligt, denk dan nog eens aan het klimaat'.

Muziek uit deze aflevering:

Beluister via Spotify de muziek uit alle afleveringen van Muziek in een Notendop.

Home Muziek in een Notendop