Muziek in een Notendop #4: Wals

De wals

De wals stamt oorspronkelijk uit de achttiende eeuw en komt voort uit de de volksmuziek van Zuid-Duitsland en Oostenrijk. Kenmerkend voor de wals is de 3/4-maat: drie tellen in de maat dus, met een accent op de eerste tel. Uitermate geschikt om als paar op te dansen. Voorlopers van de wals werden al gedanst in de twaalfde en dertiende eeuw. Dit waren boerendansen. Deze verspreidden zich binnen Europa van het platteland naar de buitenwijken van de stad. Eind zestiende eeuw bereikte de walskoorts Wenen, waar ie de naam 'Weller' kreeg. De dans werd in de tweede helft van de achttiende eeuw sneller en de dansparen kregen een gesloten danshouding. De dansers dansten zó dicht tegen elkaar dat hun gezichten elkaar bijna raakten. Dat kon natuurlijk niet. Toch waren steeds meer edellieden wel klaar met hun eigen dansen en wilden stiekem eigenlijk ook walsen. De doorbraak van de wals kwam met het Weens Congres van 1814 en 1815. Waarschijnlijk is de term Weense Wals ook daarvan afgeleid. Na al die ellenlange vergaderingen wilde men niet wenen maar dansen! De Weense wals werd nóg populairder.

Steeds meer componisten stortten zich op deze dansmuziek. Een bekende vroeg-moderne wals stamt uit 1788, namelijk O du lieber Augustin. In Nederland kennen wij het beter als het Sinterklaasliedje Daar wordt aan de deur geklopt. Een familie die onlosmakelijk met de wals verbonden is, is de familie Strauss. Johann Strauss sr. heeft ertoe bijgedragen dat de boerendans werd omgevormd tot een dans die ook op de Duitse hoven werd gedanst. Daarna ging het heel hard: Johann Strauss junior zorgde voor een verdere verspreiding van de wals over Europa en naar de rest van de wereld. Wie Johann Strauss zegt, zegt André Rieu. De man die met zijn Johann Strauss Orchestra de wereld over walst. Die op de middenstip van de Amsterdam Arena de Second Waltz van Sjostakovitsj speelde en met diezelfde muziek 28 weken lang in de Top 40 stond.

De muziek bij de wals ontwikkelde zich in de loop der jaren tot een zelfstandige stijl. Schubert, Brahms, Tsjaikovski en ook Chopin schreven veel walsen. Na 1900 verloor de wals aan populariteit. Maurice Ravel probeerde er in 1920 op zijn manier nog een extreme draai aan te geven met La valse, waarin de Weense wals tot bijna bizarre proporties is uitvergroot.

Maar de wals is zeker niet uitgestorven. In de popmuziek komt nog regelmatig een lekkere wals voorbij. Denk aan Pianoman van Billy Joel of Brabant van Guus Meeuwis.

Muziek uit deze aflevering:

Beluister via Spotify de muziek uit alle afleveringen van Muziek in een Notendop.

Home Muziek in een Notendop