Hebben Beethoven en Mozart elkaar ooit ontmoet?

Het verhaal

Ludwig van Beethoven was zestien jaar toen hij afreisde naar Wenen. De reden: zijn grote idool Wolfgang Amadeus Mozart ontmoeten. De jonge Beethoven was een veelbelovend muzikaal talent en werd dan ook voorgesteld aan de grote componist. Toen Beethoven piano voor hem speelde, reageerde Mozart in eerste instantie koel: hij vond het maar een ingestudeerd pronkstuk wat de jongen speelde. Maar toen Beethoven de grootmeester om een thema vroeg waar hij op kon improviseren, speelde hij zo virtuoos dat Mozart zijn oren niet kon geloven. "Onthoud die jongeman," riep hij tegen de andere aanwezigen, "hij zal naam maken in de wereld!"

Waarom het waar kan zijn

Dit is het verhaal dat al ruim een eeuw de ronde gaat. Het is afkomstig van de beroemde negentiende-eeuwse biograaf Otto Jahn, die een belangrijke biografie over Mozart had geschreven. Jahn zou het verhaal in Wenen hebben gehoord van een "betrouwbare bron". En het zou inderdaad echt gebeurd kunnen zijn. Beethoven was namelijk een enorme bewonderaar van Mozart. Het is zeker dat Beethoven in de lente van 1787 naar Wenen ging, toen Mozart daar woonde, met het doel om zijn grote voorbeeld te ontmoeten en zijn leerling te worden. Beethoven kon alleen niet zo lang blijven als hij had gewild: hij kreeg bericht dat zijn moeder ernstig ziek was en moest onmiddellijk naar huis komen. Toen hij in 1792 naar Wenen verhuisde, was Mozart al overleden. In die bewuste lente van 1787 moeten de twee elkaar dus ontmoet hebben.

Vele jaren later, toen Beethoven inderdaad naam had gemaakt als componist, heeft hij nog over Mozart gesproken met zijn leerling Karl Czerny. Dat weten we omdat Beethoven vanwege zijn doofheid notitieboekjes gebruikte tijdens gesprekken. In een van die boekjes heeft Czerny geschreven: "U kende Mozart; waar heeft u hem gezien?" en "Was Mozart een goede pianist?" Omdat Beethoven de vragen nog wel mondeling kon beantwoorden, zullen we helaas nooit weten wat hij heeft gezegd. Hoewel: Otto Jahn beweerde van Czerny gehoord te hebben dat Beethoven de speelstijl van Mozart "verfijnd maar hakkerig" vond, en "no ligato." Het notitieboekje lijkt dus te bewijzen dat Beethoven Mozart ooit heeft zien optreden.

Maar...

Dit zijn de enige bronnen die erop wijzen dat Beethoven en Mozart elkaar ooit de hand geschud hebben. Er is niets over een ontmoeting terug te vinden in hun brieven - en Beethoven zou daar toch echt wel over naar huis hebben geschreven. De anekdote is ook pas een eeuw nadat die zou hebben plaatsgevonden de wereld in gebracht door Otto Jahn. Wie zijn Weense "betrouwbare bron" was, is ook nooit ontdekt.

Daarnaast had Mozart het veel te druk toen Beethoven in Wenen was: zijn vader was ernstig ziek, hij maakte zich zorgen over zijn schulden en had de rest van zijn aandacht nodig voor het componeren van zijn opera Don Giovanni. Ook had hij al een leerling bij hem in huis wonen, Johann Nepomuk Hummel, en zou hij niet nog een leerling erbij kunnen hebben. Het zou goed kunnen dat Mozart helemaal niet in de gelegenheid was om Beethoven te ontvangen.

Hebben Beethoven en Mozart elkaar nu wel of niet ontmoet?

Aangezien Beethoven speciaal naar Wenen ging om Mozart te ontmoeten, zal hij vast alles in het werk hebben gesteld om zijn missie te doen slagen. De vragen van Czerny in het notitieboekje wijzen erop dat het Beethoven is gelukt om zijn idool te zien. Maar of ze elkaar echt hebben ontmoet zoals het verhaal vertelt, of dat Beethoven Mozart alleen maar heeft zien optreden, blijft de vraag. Wie weet duikt er ooit ergens bewijs op. Of hij het nu echt gezegd heeft of niet, duidelijk is dat Mozart gelijk had met zijn voorspelling over Beethoven.