Wie was de ‘onsterfelijke geliefde’ van Beethoven?

"Mijn gedachten gaan uit naar jou, mijn onsterfelijke geliefde. Ik kan alleen maar helemaal met jou leven of helemaal niet..."

Deze poëtische zin komt uit de liefdesbrief die werd gevonden door Anton Schindler. Hij was de assistent en een goede vriend van Beethoven. Hij wilde achterhalen aan wie de brief geschreven was. Dit mysterie bleek lastig te ontrafelen, aangezien Beethoven meerdere vrouwen liefhad in zijn leven.

Vier gegadigden voor Beethovens onsterfelijke liefde

|1| Josephine von Brunsvik

De meeste onderzoekers achten het zeer waarschijnlijk dat de brief was gericht aan gravin Josephine von Brunsvik. Beethoven zou helemaal gek op haar zijn geweest. In 1957 publiceerde biograaf Joseph Schmidt-Görg meerdere liefdesbrieven die Beethoven haar had gestuurd. Ook zou hij het stuk An die Hoffnung voor haar hebben gecomponeerd.

Een relatie met haar had echter geen toekomst, aangezien Beethoven niet tot de adel behoorde. Na het verlies van haar eerste echtgenoot hertrouwde Josephine met de veel oudere graaf Stackelberg. Dit was geen gelukkig huwelijk en de graaf verliet haar in 1812. In april 1813 beviel Josephine van een dochtertje. Er werd getwijfeld over wie de vader was van het meisje. Al snel ging het gerucht rond dat Beethoven de vader moest zijn. Een hint voor deze opvatting zou de naam van de baby zijn: Minona. Als je deze naam achterstevoren spelt, staat er namelijk Anonim...

Therese von Brunsvik

Even werd er gedacht dat niet Josephine, maar haar zus Therese een geliefde van Beethoven was. Het is echter onwaarschijnlijk dat Therese de onsterfelijke geliefde is, aangezien ze in haar memoires schreef dat haar zus en Beethoven soulmates waren en dat Josephine er goed aan had gedaan als ze met Beethoven was getrouwd.

|2| Giulietta 'Julie' Guicciardi

Gravin Guilietta Guicciardi was rond 1800 leerlinge van Beethoven. Ze zou zeer onder de indruk zijn geweest van haar leraar. Schindler concludeerde dat de liefdesbrief voor haar geschreven moest zijn, omdat Beethoven zijn affectie voor haar persoonlijk aan Schindler had geuit. Er bestaat echter ook een theorie die zegt dat dit idee in het hoofd van Schindler werd geplant door een neef van Josephine von Brunsvik. Hij wilde namelijk dat de aandacht werd afgeleid van zijn getrouwde nichtje.

|3| Therese Malfatti

Beethoven scheen rond 1810 ook verliefd te zijn geweest op een andere leerlinge van hem: Therese Malfatti. Het is zelfs mogelijk dat hij zijn beroemde pianostuk Für Elise voor haar heeft gecomponeerd. Hij zou haar ook ten huwelijk hebben gevraagd, maar ze wees hem af, omdat haar welgestelde ouders hem nooit zouden accepteren. Ze werd dan ook uitgehuwelijkt aan een edelman.

|4| Antonie 'Toni' Brentano

Er zijn ook onderzoekers die denken dat Beethoven een affaire zou hebben gehad met Antonie Bentano. Ze was getrouwd met een van de beste vrienden van Beethoven en er zijn brieven gevonden van Beethoven aan Antonie. Toch is de kans klein dat zij de onsterfelijke geliefde is, omdat er in die brieven op een vriendschappelijke, maar onromantische manier werd gecommuniceerd. Hij bleek juist respect en ontzag te hebben voor het gezin van Antoni en zijn goede vriend Franz. In 1812 was ze tevens zwanger van haar zesde kind, waardoor het onwaarschijnlijk wordt geacht dat zij en Beethoven een stiekeme liefdesrelatie onderhielden op dat moment.

Film Immortal Beloved denkt aan iemand anders

In 1994 ging de dramafilm Immortal Beloved in première. In deze film gaat Schindler, gespeeld door Jeroen Krabbé, op zoek naar de vrouw voor wie Beethoven, gespeeld door Gary Oldman, zijn liefdesbrief had geschreven. In dit verhaal wordt weer een andere vrouw verklaard tot de Immortal Beloved van Beethoven, namelijk zijn schoonzus Johanna van Beethoven.

De trailer van de film Immortal Beloved.

Johanna en Ludwig zouden elkaar in het geheim ontmoeten. Door een misverstand denkt zij echter dat Ludwig haar in de steek laat. Als zij al zwanger is, stemt ze in met een huwelijk met Ludwigs broer Kaspar. Ludwig denkt op zijn beurt dat Johanna nooit van hem gehouden heeft en doet er alles aan om haar in een kwaad daglicht te zetten. Na de dood van Ludwig wordt, dankzij de liefdesbrief die Johanna nooit heeft bereikt, duidelijk dat hij haar beschouwde als zijn onsterfelijke geliefde.

Plot Immortal Beloved lijkt onwaarschijnlijk

De plot van de film laat een dramatisch, maar zeer romantisch liefdesverhaal zien. Toch achten biografen het zeer onwaarschijnlijk dat Johanna de onsterfelijke geliefde van Beethoven was. Er zijn namelijk geen sterke bewijzen gevonden dat Beethoven en Johanna verliefd op elkaar waren. Beethoven zou Johanna zelfs de 'Koningin van de Nacht' noemen, naar het karakter uit Mozarts opera Die Zauberflöte. Hij beschuldigde haar van zedeloosheid en van het stelen van geld. Ook streed hij ruim vier jaar om het voogdijschap van zijn neefje Karl, die zo lelijk verliep dat de jongen zelfs een zelfmoordpoging ondernam.

Welke vrouw Beethoven in gedachten had toen hij zijn liefdesbrief schreef, zullen we waarschijnlijk nooit te weten komen. Zijn voorkeur voor welgestelde vrouwen zorgde ervoor dat hij nooit in het huwelijksbootje stapte. Zijn liefde voor zijn onsterfelijke geliefde bleef dus mogelijk onbeantwoord.

Beluister de podcast Beethovens brieven

Naast de beroemde brief voor Beethovens onsterfelijke geliefde, schreef hij nog honderden andere brieven. In de podcast Beethovens brieven worden deze documenten voorgelezen door Leopold Witte.