Dit wist je nog niet: 5 weetjes over de piano

#1: Waarom heeft een piano 88 toetsen?

Een 'normale' akoestische piano heeft 88 toetsen. Hiervan zijn er 52 wit en 36 zwart. De voorloper van de piano zoals we die nu kennen was de pianoforte. Nog daarvóór speelden liefhebbers op een klavecimbel, die maar 60 toetsen had!

Deze instrumenten met 60 toetsen hadden maar vijf octaven. Er werd steeds meer muziek voor piano gecomponeerd en al snel waren deze vijf octaven te beperkt. De firma John Broadwood & Sons was aan het eind van de 18de eeuw verantwoordelijk voor een grote technologische vooruitgang. Zij stuurden piano's naar zowel Joseph Haydn als Ludwig van Beethoven, en waren de eerste firma die piano's bouwde met een bereik van meer dan vijf octaven: vijf octaven en een kwint in de jaren 1790, zes octaven in 1810 (Beethoven gebruikte de extra noten in zijn latere werken), en zeven octaven tegen 1820.

Die 88 pianotoetsen zijn op te delen in zeven octaven, plus een paar extra noten. Deze vier extra toetsen zijn er om resonantie van de overige toetsen te verminderen. De pianist heeft dankzij dit aantal toetsen en octaven voldoende bereik en ruimte voor dynamiek en variatie.

#2: Vroeger waren de kleuren van de toetsen omgekeerd

Wist je dat de witte toetsen op een klavecimbel zwart waren, en de zwarte toetsen wit? Precies omgekeerd ten opzichte van huidige piano's!

Waarom er zowel witte als zwarte toetsen zijn? Eén rij witte toetsen zou best onoverzichtelijk zijn; dankzij de zwarte toetsen is het makkelijker om je weg te vinden op het klavier van de piano. Maar de zwarte toetsen hebben nog een andere functie. Er kwam behoefte aan het spelen van verschillende toonsoorten, en er misten wat tonen op de piano. Dus de tonen die ontbraken als je de diatonische toonladder speelt, werden tussen de witte toetsen gezet.

De zwarte toetsen zijn de halve stapjes tussen de tonen (kruizen of mollen). Zo komt het dat elk octaaf bestaat uit 7 witte toetsen en 5 zwarte!

#3: Kun je beter pianospelen met grotere handen?

Handen en vingers bestaan er in alle lengtes. Maar bepaalt de lengte van je ledematen hoe goed je piano kunt spelen?

De afstand tussen je duim en je pink wordt de reikwijdte genoemd. Hier hangt vanaf hoe groot het akkoord is, de samenklank van drie of meer tonen, dat je in één keer kunt spelen. Soms worden akkoorden op een piano als blokakkoord gespeeld, waarbij alle tonen tegelijk klinken. Maar pianisten met een minder grote reikwijdte kunnen ervoor kiezen om het akkoord als arpeggio te spelen: in dat geval volgen de tonen elkaar op.

Zo kun je makkelijk van een lage naar een hoge toon schakelen. Als je een blokakkoord niet kunt spelen, kun je met een rappe arpeggio de indruk wekken dat je alle noten tegelijkertijd hebt geraakt.

Je kunt niet per definitie beter piano spelen als je grotere handen hebt. Voor musici met kleinere handen is het uitdagender om zeer virtuoos te spelen en feit is dat pianisten met een grotere reikwijdte met meer gemak grote intervallen kunnen overbruggen, maar de grootte van je handen staat los van succes. En: smaken verschillen!

#4: Wie heeft de piano uitvonden?

Maak kennis met Bartolomeo Cristofori (1655-1731): de uitvinder van de piano! Cristofori was in dienst van de invloedrijkste familie van Italië uit de zeventiende en achttiende eeuw: De' Medici. Cristofori had de taak om de instrumenten van Fernando de' Medici te onderhouden en om nieuwe instrumenten te ontwikkelen.

Tussen 1698 en 1708 ontwikkelde Cristofori de piano met een houten frame. Dit instrument had nog geen pedalen en het klavier was een stuk korter dan bij huidige piano's. Hij noemde zijn uitvinding een klavecimbel che fà il piano e il forte, oftewel een klavecimbel dat hard en zacht bespeeld kan worden. Niet lang daarna werd de naam afgekort tot pianoforte. Het feit dat het instrument meer dan één volume kon voortbrengen was revolutionair. Uiteindelijk is de moderne piano, zoals wij deze kennen, afgeleid van de uitvinding van Cristofori.

#5: Hoe vaak moet je een piano laten stemmen?

Verschillen in temperatuur en luchtvochtigheid én het bespelen van de piano zorgen voor ontstemming van een piano. Daarom moet een piano regelmatig gestemd worden.

Staat je piano in de huiskamer, dan wordt aangeraden om het instrument minstens één keer per jaar te laten stemmen. Het is nog beter om een piano twee keer per jaar te laten stemmen, na de zomer en na de winter.

Het stemmen van het instrument is niet iets wat een pianist doorgaans zelf kan, daarom zijn er speciaal opgeleide pianostemmers. Bij het stemmen verdraait de specialist de stempennen. Die stempennen zijn metalen stiften waaraan de snaren aan een zijde zijn bevestigd. Deze stiften zijn verankerd in een houten stemblok. Door het verdraaien van de stempennen verandert de spanning en daarmee de toonhoogte van de snaar.

Bronnen: OnlineMuziekAcademie.nl en Wikipedia.