Wat is een requiem?

Waar kun je een requiem aan herkennen?

• De bekendste requiems zijn geschreven voor koor en orkest, vaak ook met zangsolisten erbij.
• De tekst is vrijwel altijd dezelfde en in het Latijn.
• De sfeer van de muziek is vooral plechtig, maar kan ook groots en wanhopig of juist hoopvol zijn.

Uit welke delen bestaat een requiem?

Een requiem bestaat uit vaste delen, die in een vaste volgorde staan:

• Introïtus (Geef hen eeuwige rust, Heer)
• Kyrie (Heer, ontferm u)
  
• Graduale (Geef hen eeuwige rust, Heer)
• Tractus (Bevrijd, Heer, de zielen)
  
• Sequentia: met onder andere het Dies Irae (de Dag des Oordeels) en het Lacrimosa (Betraand is die dag)
• Offertorium: er worden offers gebracht aan God uit naam van de overledenen
  
• Sanctus (Heilig, heilig, heilig)
  
• Benedictus (Gezegend is hij)
• Agnus Dei (Het Lam Gods)
  
• Communio: Lux aeterna. De communie wordt ontvangen (Laat het eeuwige licht schijnen)
  
• Pie Jesu (Barmhartige Heer Jezus, geef hen eeuwige rust)
• In paradisum: de kist wordt naar buiten gedragen (Mogen de engelen u begeleiden naar het paradijs)
• Libera me: de overledene wordt begraven (Bevrijd mij van de dood)

Wat is de geschiedenis van het requiem?

Het requiem als muziekstuk is ontstaan door de gelijknamige mis in de katholieke kerk. Die wordt opgedragen aan de overledene, zodat diens ziel minder tijd in het vagevuur door hoeft te brengen - aldus de katholieke leer. De huidige structuur van het requiem heeft zich in de veertiende eeuw gevormd, maar het was er al eeuwen. Daarvóór bestond de muziek in de mis alleen uit gregoriaans gezang, eenstemmige melodieën met een vaste Latijnse tekst.

Het eerste meerstemmige requiem was waarschijnlijk van de Vlaamse componist Guillaume Dufay (ca. 1397-1474). Een aantal maanden voor zijn dood liet hij in zijn testament optekenen dat "twaalf of meer bekwame zangers, één dag na mijn begrafenis mijn requiemmis zingen in de kapel van St. Stephanus in Cambrai." Het manuscript van dit requiem is niet bewaard gebleven, maar door het testament van Dufay weten we dat het bestaan heeft.

Johannes Ockeghem (ca.1410-1497) heeft het waarschijnlijk oudst bewaard gebleven requiem gecomponeerd rond 1470. Ockeghem was net als Dufay afkomstig uit de Bourgondische Nederlanden. Uit de periode tot 1600 zijn enkele tientallen andere requiems overgeleverd. De gregoriaanse melodieën spelen hier nog een grote rol in.

In de zeventiende en achttiende eeuw werden de adel en hoogwaardigheidsbekleders opdrachtgevers voor requiems. Hofcomponisten schreven ze speciaal voor als een belangrijk persoon kwam te overlijden, of hadden alvast een requiem gecomponeerd voor het geval iemand plotseling stierf.

Later, in de negentiende eeuw, vond er weer een verandering plaats in het requiem. Er werd steeds meer afgeweken van de traditie. De muziek werd groots, overweldigend en indrukwekkend: een waar spektakel met orkest, koor en zangsolisten. Uitvoeringen van deze requiems vonden plaats in de concertzaal.

Vandaag de dag worden requiems nog steeds opgedragen aan overledenen tijdens een kerkdienst, bijvoorbeeld op Allerzielen, en zijn requiems ook te horen in de concertzaal.

Wat zijn de bekendste requiems?

Het beroemdste requiem is gecomponeerd door Wolfgang Amadeus Mozart. Hij begon eraan in 1791, maar stierf voordat hij het kon voltooien.

De meeste andere bekende requiems komen uit de negentiende eeuw, zoals die van Fauré, Brahms, Verdi en Duruflé. Brahms gebruikte voor zijn Ein deutsches requiem niet de traditionele Latijnse tekst, maar teksten uit het Oude en Nieuwe Testament in het Duits. Hij componeerde het niet voor de overledenen, maar als troost voor de nabestaanden. Benjamin Britten componeerde zijn niet-liturgische War requiem voor oorlogsslachtoffers.