Stravinsky: de 5 beste stukken om mee te beginnen

1. De vuurvogel

Als je Stravinsky zegt, dan zeg je ballet. Zijn beroemdste muziekstukken zijn bijna allemaal balletten - en dat is niet voor niets. Hij componeerde ze namelijk voor een legendarisch dansgezelschap, de Ballets Russes. In hun exotische producties speelde Stravinsky's muziek een allesbepalende rol. Dat kun je goed horen in zijn eerste ballet, De vuurvogel (1910), waarin prins Tsarevitsj door de vuurvogel wordt geholpen om de boze tovenaar Kosjtsjej te verslaan. Dit verhaal zit vol Slavische mythologie, wat Stravinsky met sprookjesachtige melodieën en allerlei mysterieuze klankeffecten van het symfonieorkest op een betoverende manier tot leven heeft gebracht. Met De vuurvogel brak Stravinsky internationaal door. Nog altijd is het een van zijn meest geliefde muziekstukken.

2. Dumbarton oaks

Stravinsky liet zich ook graag inspireren door muziek uit het verleden. Zo keek hij voor zijn kamerorkestwerk Dumbarton oaks (1937) naar de muziek van Bach. "Ik speelde Bach regelmatig toen ik het componeerde", zei Stravinsky erover, "en werd enorm aangetrokken door de Brandenburgse concerten." Als je goed luistert naar het eerste deel van Dumbarton oaks, hoor je inderdaad een vleugje van Bachs bekende Brandenburgse concert nr.3. De voor Stravinsky kenmerkende ritmische puls en onverwachte accenten komen in Dumbarton oaks ook duidelijk naar voren. Die maken de muziek licht, vrolijk en humoristisch; Stravinsky componeerde het stuk voor het 30-jarig huwelijksjubileum van Robert en Mildred Bliss, een echtpaar dat klassieke muziek een warm hart toedroeg en op het landgoed Dumbarton Oaks woonde. In 1944 werd daar de conferentie gehouden die aan de basis zou liggen van de Verenigde Naties.

3. Le baiser de la fée (Divertimento)

Stravinsky had een grote held: Tsjaikovski. Het waren zijn beroemde balletten die Stravinsky een levenslange liefde voor het dansgenre gaven. Toen in 1928 stil werd gestaan bij Tsjaikovski's 35ste sterfdag, componeerde Stravinsky - hoe kan het ook anders - een ballet: Le baiser de la fée (De kus van de fee). Als eerbetoon heeft hij een aantal van Tsjaikovski's muziekstukken in deze compositie verwerkt. Maar welke dat precies waren, heeft hij altijd in het midden gelaten. Een leuke uitdaging dus om te proberen Tsjaikovski's melodieën te herkennen. In 1934 stelde Stravinsky een orkestsuite uit de balletmuziek samen, die hij Divertimento noemde. Samen met de violist Samuel Dushkin maakte Stravinsky daar weer een bewerking van voor viool en piano.

4. L'histoire du soldat

Tijdens de Eerste Wereldoorlog liep Stravinsky veel inkomsten mis. Daarom besloot hij in 1918 een stuk te componeren dat ondanks de lastige omstandigheden toch kon worden uitgevoerd. Het resultaat was L'histoire du soldat (Het verhaal van een soldaat), een muziekstuk voor rondreizend theater met zeven instrumentalisten, een spreker, twee acteurs en een danseres. Het werk gaat over een soldaat die zijn viool aan de duivel verkoopt in ruil voor een boek dat de toekomst van de economie kan voorspellen. De soldaat wordt schatrijk, maar verliest al zijn dierbaren. In de hoop alles te herstellen, probeert hij de duivel te slim af te zijn. Maar van een pact met de duivel komt nooit iets goeds... behalve een unieke muziekvertelling van Stravinsky, waarin zijn ritmische stijl goed past bij de marcherende soldaat en natuurlijk een hoofdrol is weggelegd voor de viool.

5. Le sacre du printemps

De première van Le sacre du printemps (Het lente-offer, 1913) is misschien nog wel beruchter dan het ballet zelf. De baanbrekende choreografie en muziek veroorzaakten een rel in het theater. Nu wordt het gezien als een van de belangrijkste stukken uit de klassieke muziekgeschiedenis. Le sacre du printemps gaat over een ritueel in prehistorisch Rusland waarbij een adolescent meisje zichzelf de dood in moet dansen als offer voor de Slavische zonnegod. Stravinsky laat zijn ritmische stijl dan ook in de meest 'primitieve' vorm horen. Zo gebruikt hij in het begin 59 keer na elkaar precies hetzelfde akkoord. Maar Stravinsky zou Stravinsky niet zijn als er niet iets onvoorspelbaars in de muziek zat. Hij doorbreekt steeds je verwachting van het repetitieve ritme (dat haast een beat is) met accenten op onverwachte plekken. Le sacre du printemps wordt meestal als opzichzelfstaand concertstuk uitgevoerd, maar luister het ook eens met het ballet erbij. De dans verduidelijkt namelijk veel van de muziek.

In 2013, precies 100 jaar na de première van Le sacre du printemps, voerde het Mariinsky Theater het ballet uit met een reconstructie van de originele choreografie.

Bonustip

Smaken deze muziekstukken naar meer? Dan is dit nog een leuke toegift: Circuspolka voor een jonge olifant. Stravinsky componeerde dit korte stuk in 1942 voor het Amerikaanse Barnum and Bailey Circus. Je ziet de olifanten en alle bravoure van een circusvoorstelling meteen voor je door het log marcherende ritme, de lage strijk- en koperblaasinstrumenten, de bekkens en trommels en het kopergeschal als een trompetterende olifant. Deze beeldende muziek doet denken aan De olifant uit het Carnaval der dieren van Camille Saint-Saëns. En in de bombastische orkestfinale zit nog een verrassende knipoog: daar hoor je plotseling de Marche militaire van Franz Schubert.