De Tijd van Louis Andriessen

Het Koninklijk Conservatorium in Den Haag verhuist naar een nieuw onderkomen, maar voor het zover is voeren studenten en oudgedienden De Tijd van Louis Andriessen nog één keer uit in hun oude schoolgebouw, de plek waar veertig jaar geleden de première plaatsvond. Dat concert is niet alleen in het Avondconcert te horen geweest, maar was ook te zien bij Podium Witteman Extra. Bekijk die uitzending hieronder:

Mystieke ervaring

Aan het eind van de jaren 70 brengt een korte, mystieke ervaring Andriessen ertoe om zich te verdiepen in het fenomeen tijd. In een gesprek met Elmer Schönberger vertelt hij hoe een unieke ervaring hem het gevoel gaf dat tijd was opgehouden te bestaan, de sensatie van een eeuwig durend moment. In zijn onderzoek naar tijd verdiepte hij zich zowel in wetenschap als in filosofie. Onder meer de Divina Commedia van Dante en geschriften van filosofen als Ockham en Anselmus gaven hem nieuwe inzichten, maar vooral de middeleeuwse filosoof Augustinus en zijn Belijdenissen bleken een inspiratiebron.

Augustinus reflecteert in zijn Belijdenissen uitgebreid op tijd, eeuwigheid en de paradoxale tegenstellingen die zich aandienen als je die begrippen met elkaar probeert te verenigen. Andriessen herkent zijn eigen ervaring in de tekst van Augustinus. De tekst voor het vrouwenkoor ontleent hij aan een fragment uit de Belijdenissen.

De Tijd is een werk voor vrouwenkoor en een ensemble met onder meer violen, fluiten, slagwerk, piano en orgel. Instrumenten die hun noten lang kunnen aanhouden contrasteren met instrumenten die dat niet kunnen. Het stuk opent met een oerknal, waarna akkoorden elkaar in uiterst langzaam tempo afwisselen. Het koor zingt daaroverheen al net zo traag de tekst van Augustinus. Na verloop van tijd krijgt slagwerk een belangrijker aandeel in de muziek, terwijl het koor nog verder de hoogte in klimt met daaronder steeds zwaardere lagen noten.

Louis Andriessen

Aan het begin van zijn carrière was Andriessen een rebel; hij zette zich af tegen het conservatisme in muziek. In de late jaren 60 werkte hij mee aan Reconstructie, een omstreden opera geïnspireerd op de Cubaanse vrijheidsstrijder Che Guevara, die politieke ophef veroorzaakte. Hij behoorde ook tot de Notenkrakers, een groep jonge componisten die opkwam voor het uitvoeren van nieuwe muziek in Het Concertgebouw. Uit onvrede verstoorden ze met veel kabaal een concert in het Concertgebouw waar dirigent Bernard Haitink op de bok stond.

Andriessen geldt als een van de grondleggers van de unieke Nederlandse Ensemblecultuur. Hij componeerde stukken voor grote ensembles als De Staat en De Tijd. Het is met name deze door minimal music geïnspireerde muziek, met zijn stuwende akkoorden, die zijn sporen in de moderne muziek heeft achtergelaten; met name in New York, waar een groep van jonge componisten Andriessen als een muzikale vader aannam.

Andriessen overleed op 1 juli 2021 op 82-jarige leeftijd. Hij leed toen al enige tijd aan Alzheimer.