Op zoek naar verlossing in nieuwe opera van Meriç Artaç

Meriç Artaç is als componist gefascineerd door persoonlijkheden. Tijdens haar residency schreef ze vijf muziekstukken geïnspireerd op personages die ze in het dagelijks leven tegenkwam. In The Arrival of Mr. Z komen die karakters bij elkaar. Maar hoe verwerk je die individuele persoonlijkheden in muziek, hoe botsen ze als je ze bij elkaar zet en er een groep van probeert te maken? Ze vertelt erover samen met de regisseur Sjaron Minailo.

Innerlijk contrast

Eén van de personages is Yori, gespeeld door de basklarinet. De opera begint met hem. “Dit karakter kent een muzikale taal die vol zit met innerlijke contrasten”, geeft Artaç als voorbeeld. En hoe klinkt dat in de muziek? “De basklarinet heeft een gigantisch register, het laag van het instrument klinkt zo anders dan de hoge noten. Yori is ook iemand die graag gezien wordt, maar zich evengoed verstopt als hij dat nodig vindt. Iemand die geaccepteerd wilt worden, een introvert eigenlijk. Hij kondigt zichzelf aan met duidelijke lage noten, maar als hij mooie melodieën mag spelen, dan klinkt het leeg, op de achtergrond. Hij verbergt zich dan, durft niet zijn mooie kanten te laten zien.”

Altaren en valse profeten

In de eerste akte presenteren de personages zich één voor één, als in een parade. “Ik was bij het regisseren geïnspireerd door de blijde intochten, een oude traditie in Nederlandse blijspelen”, zegt Minailo. “In de tweede akte gaan de karakters een relatie met elkaar aan, net als in de muziek. Bij de derde akte ontstaat een herhaling van de parade, maar dan als groep. De eigen bewegingen gaan ze van elkaar imiteren.”

Dat is ook precies wat er in de muziek te horen valt. “Op een gegeven moment roept de verteller ‘zebra’: dan gaan ze rond het altaar staan. Het thema van de sopraan spelen ze samen, en dán gaan ze er allemaal op variëren”, zegt Artaç. “Door elkaars muzikale talen te proeven, proberen ze bij elkaar te komen”, voegt Minailo toe.

Maar wat is het punt van bij elkaar komen, waarom willen ze een groep worden? Het gaat over hoop en overtuigingen, volgens Minailo, precies zoals onze maatschappij ook werkt. “Ze zoeken hun maker, of hun redder eigenlijk. In een soort ritueel proces komen ze bij elkaar, maar vinden in feite een valse profeet. De kernzin van de opera is: ‘She who loves the light, cannot endavour that the light will love her in return.’”

Het onderbewuste in geluid gevat

De karakters hebben zelf geen tekst. Artaç gebruikt bijzondere geluiden om het onderbewuste en het innerlijk van haar personages naar buiten te laten komen: “Rudan (gespeeld door bariton) kan soms heel vrolijk zijn, dan zingt hij op do-re-mi. En als hij fluit, dan zit hij in zijn eigen wereld, met gedachtes die ik ook niet zou weten.”

En als er een soort getik te horen is dan is Korke aan het tapdansen. Ook opletten als Mr. Z zijn intrede maakt. Dat is een groots spektakel op het podium, maar in het geluid zijn enkel windvlagen te horen. Mr. Z blaast iedereen weg en neemt alle ruimte in…