Muzikale fresco’s van Bohuslav Martinů

Het bezoek aan de Italiaanse stad Arezzo, moet diepe indruk op Martinů hebben gemaakt. Het Piazza Grande bijvoorbeeld met daaraan het gotische Palazzo della Fraternità dei Laici, of het prachtige uitzicht op de heuvels van Toscane. Hoogtepunt was ongetwijfeld het Piazza San Francesco. De componist bewonderde daar de fresco’s over het Heilige Kruis van de vijftiende eeuwse kunstenaar Piero della Francesca.

Renaissance

Piero di Benedetto di Pietro, beter bekend als Piero della Francesca was een van de belangrijkste Italiaanse schilders uit de vroege Renaissance. Wat opvalt in zijn werken is de aandacht voor wiskundige, geometrische figuren en veel licht. De verhaallijn over de oorsprong van het Heilige Kruis is te volgende vanaf de rechtermuur van de kerk.

Meditaties

Martinů schreef vanaf 1953 drie meditaties bij de fresco’s. De componist wilde in de muziek niet zozeer beschrijven wat op de fresco’s te zien is, maar meer de stemmingen laten horen die de kunstwerken bij hem opriepen. Hieronder nemen we je kort mee door de delen van het stuk.

Deel 1: Andante poco moderato

Dit deel baseerde de componist op de fresco Processie van de koningin van Sheba. Het is een voorstelling vol eerbied: er wordt geknield voor het hout waarvan het kruis zal worden gemaakt. Het is gelijk typische Martinů-muziek: een wervelend orkestgeluid met lang aangehouden akkoorden en op de achtergrond een lang-kort-lang-ritme. Een wervelende climax gaat uiteindelijk over in een prachtige solo van de Engelse hoorn.

Deel 2: Adagio

Het langzame deel baseerde Martinů op de fresco Constantijns droom. Een engel verzekert de toekomstige Romeinse keizer ervan dat hij zal zegevieren in de strijd door het kruisteken te volgen. Je hoort eerst een mars-thema in de houtblazers, waarna de wervelende strijkers, begeleid door trompetten dat thema overnemen. Na wat omzwervingen hoor je weer net als in het eerste deel de prachtige Engelse hoorn die wordt begeleid door de harp.

Deel 3: Poco allegro

Het laatste deel begint met een schokkerige signaalmelodie in de houblazers, gevolgd door een plotselinge klap door het slagwerk en een diep geluid in de strijkers. Martinů verklankte hiermee de twee schilderijen met gevechtsscènes. Uiteindelijk hoor je de climax die wordt aangekondigd door koperblazers, waarna de muziek op het einde langzaam wegsterft.

Wat dit werk zo bijzonder maakt is dat de muziek lijkt te zweven. De klanken roepen herinneringen op aan Richard Strauss (Tod und Verklärung) en Oliver Messiaen (L’ Ascension). Tegelijkertijd staat de muziek in de manier waarop alles anders is dan je gewend bent, helemaal op zichzelf.