Kijkje in het archief: Mengelbergs Mahler-partituren
- Klassiek
- Kijkje in het archief: Mengelbergs Mahler-partituren
Wat heeft de componist met een muziekstuk bedoeld? En hoe moet het precies klinken? We kunnen het de meeste componisten helaas niet meer vragen. Toch lukt het soms om achter de antwoorden te komen, zoals in het geval van Mahler. Er zijn namelijk unieke aanwijzingen van hemzelf over zijn muziek bewaard gebleven in de partituren van dirigent Willem Mengelberg - en die mochten wij bekijken.
Gustav Mahler en Willem Mengelberg
"Mijn tweede muzikale thuis." Zo noemde Gustav Mahler de stad Amsterdam. Hij kwam er op uitnodiging van de Nederlandse dirigent Willem Mengelberg (1871-1951), toenmalig chef-dirigent van het Concertgebouworkest. Hij ontdekte Mahlers muziek, zette het op de lessenaar bij het orkest en vroeg de componist om zijn eigen werken in Amsterdam te komen dirigeren. Zo stond Mahler in 1903 voor het eerst op de bok in Het Concertgebouw, en zou hij in 1904, 1906 en 1909 terugkeren. Dit zette de toon voor de nog altijd sterke band van het Concertgebouworkest met Mahlers muziek.
Mahler was in zijn nopjes met de kwaliteit van het orkest en bouwde een hechte vriendschap en muzikaal partnerschap op met Mengelberg. Tijdens zijn verblijven in Nederland logeerde Mahler zelfs bij Mengelberg thuis. Naast het repeteren en het geven van concerten maakten ze ook uitstapjes samen met de Nederlandse componist Alfons Diepenbrock, onder andere naar het Frans Hals Museum in Haarlem en het Zuiderzeestrand bij Valkeveen. Voor zijn 25-jarig jubileum bij het Concertgebouworkest organiseerde Mengelberg het eerste 'Mahler Feest', waar alle symfonieën van Mahler werden uitgevoerd. Daarmee stond hij aan de wieg van de traditie van het Mahler Festival in Amsterdam.
Dirigent Willem Mengelberg.
Partituren vol aanwijzingen
Van Mahlers tijd in Nederland zijn documenten van onschatbare waarde bewaard gebleven: Mengelbergs eigen partituren van Mahlers muziek. Die staan namelijk vol met aantekeningen die aangeven hoe Mahler zijn muziek uitgevoerd wilde hebben. Terwijl Mahler met het Concertgebouworkest repeteerde, zat Mengelberg in de zaal om alles wat de componist zei in zijn partituren te noteren. Zodra je die openslaat, zie je een wirwar van rode en blauwe potloodkrabbels en opmerkingen in Mengelbergs handschrift. Die gaan over muzikale aspecten als het tempo, maar ook over de verhalen achter de muziek.
De documenten bevatten ook passages met wijzigingen in de muziek in Mahlers eigen handschrift. Zo geven Mengelbergs partituren een uniek inkijkje in hoe Mahler wilde dat zijn muziek werd uitgevoerd en hoe hij zijn werken bleef bijschaven. De documenten zijn ook voor latere chef-dirigenten van het Concertgebouworkest, zoals Bernard Haitink en Mariss Jansons, een belangrijke bron gebleven voor het uitvoeren van Mahlers werken.
Video: een kijkje in het archief
De bijzondere partituren bevinden zich in het Nederlands Muziek Instituut in Den Haag. Wij mochten een kijkje nemen met directeur en Mahler-kenner Frits Zwart, die van alles over Mahler in Nederland vertelde en de partituren en andere unieke documenten liet zien.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
