Rogier van Otterloo

Als je denkt aan de films Turks Fruit of Soldaat van Oranje, dan neurie je automatisch de bekende soundtracks mee. Deze muziek is gecomponeerd door Rogier van Otterloo. Wie was hij?

Hoe groeide Rogier van Otterloo op met muziek?

Rogier van Otterloo kreeg muziek met de paplepel ingegoten. Zijn moeder danste bij het ballet van de bekende Duitse danseres en choreograaf Yvonne Georgi, en zijn vader was de beroemde dirigent Willem van Otterloo. Hij was het die besloot dat Rogier viool mocht spelen en zijn zusje piano. ("Zo ging dat", aldus Rogier van Otterloo.) Rond zijn twaalfde of dertiende kreeg hij echter toestemming van zijn vader om daar mee te stoppen, waarna hij ging drummen - een bevrijding voor de jonge musicus. Ook leerde Van Otterloo zichzelf piano spelen. Op z'n negentiende begon hij met fluit, wat hij samen met piano afmaakte op het conservatorium.

Toch ging Van Otterloo daarna niet verder als professioneel instrumentalist. In plaats daarvan begon hij met componeren en arrangeren. Op een gegeven moment kwam een tape met zijn arrangementen terecht bij de platenmaatschappij CBS. Daar waren ze direct enthousiast over de pakkende stijl van Van Otterloo. Zo kreeg hij onder andere succes met zijn arrangementen voor de plaat Introspection (1972) van fluitist Thijs van Leer en voor het album Telepathy (1973) van pianist Louis van Dijk.

De vader van Van Otterloo stond overigens helemaal achter het muzikale pad dat zijn zoon uiteindelijk had gekozen, ook al was het niet de viool. Het maakte hem niet uit wat voor muziek zijn zoon maakte, als hij het maar goed deed. Zo groeide Van Otterloo op tot iemand die van alle muzikale markten thuis was.

In welke televisieprogramma's zat Rogier van Otterloo?

In de jaren 70 kreeg Rogier van Otterloo bekendheid door films en televisie. Samen met jazzpianist Pim Jacobs maakte hij de tv-programma's Music All In, Music Gallery en Music Hall. Jacobs presenteerde en Van Otterloo leidde orkesten die jazz, chansons en big band-muziek speelden. Zo brachten de programma's jazz bij een groot publiek. Van Otterloo begeleidde in de programma's ook allerlei beroemde artiesten van dat moment, zoals fluitist James Galway, zanger Rob de Nijs, bossanova-grootheid João Gilberto, saxofonist Piet Noordijk en zangeres Rita Reys. In de onderstaande aflevering van Music All In is zelfs niemand minder dan Ella Fitzgerald te gast.

Hoe werd Rogier van Otterloo chef-dirigent van het Metropole Orkest?

In 1980 werd Rogier van Otterloo benoemd tot chef-dirigent van het Metropole Orkest. Dit orkest speelde geen klassieke muziek, maar pop, jazz, filmmuziek en meer. Nog altijd noemt het orkest zich het laatste volledig hybride orkest ter wereld. Van Otterloo werd de opvolger van Dolf van der Linden, die het orkest in 1945 had opgericht. Van Otterloo vernieuwde de ritmesectie: er kwam één ritmesectie voor popmuziek en één ritmesectie voor jazz, waarmee hij het orkest moderniseerde.

Het Metropole Orkest was vaak onder leiding van Van Otterloo op televisie te zien. Hij schreef allerlei arrangementen voor het gezelschap. Zo componeerde Van Otterloo speciaal voor het Metropole Orkest het stuk Le Mistral. In 1982 werd het onder zijn leiding uitgevoerd op televisie. Het begint mysterieus, maar swingt al gauw de pan uit.

Welke filmmuziek componeerde van Rogier van Otterloo?

Turks Fruit

Rogier van Otterloo kreeg vooral bekendheid door zijn filmmuziek. De eerste film waar hij muziek voor schreef zou uiteindelijk de succesvolste Nederlandse bioscoopfilm aller tijden worden: Turks Fruit (1973). Het is een verfilming van het gelijknamige boek van Jan Wolkers en gaat over de liefde tussen de personages Erik (Rutger Hauer) en Olga (Monique van de Ven). Olga verdwijnt echter plotseling uit het leven van Erik en hij gaat uitzoeken waarom. Het meest kenmerkende van de muziek is het kunstfluiten van Toots Thielemans, wat je onder andere hoort in een iconische scène: Rutger Hauer fietst door Amsterdam met Monique van de Ven achterop.

Soldaat van Oranje

Een andere bekende soundtrack van Van Otterloo is die voor de film Soldaat van Oranje (1977). Ook dit is een boekverfilming, namelijk van het autobiografische boek van Erik Hazelhoff Roelfzema (1917-2007). Hij was een verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog die ook wel bekend is onder de bijnaam Soldaat van Oranje. Aan het begin van de film is hij nog zorgeloos, maar als de oorlog uitbreekt, vlucht hij naar Engeland om zich aan te sluiten bij het verzet. Ook in deze film speelt Rutger Hauer de hoofdrol. In 2024 stond Soldaat van Oranje op nummer 3 van de Filmmuziek Top 200 van NPO Klassiek.

Als thema van de film componeerde Van Otterloo een heroïsche mars voor orkest. Over zijn keuzes voor deze muziek vertelde hij in de documentaire Die jongen van de muziekjes van VPRO Vrije Geluiden: "Wat voor waarde en welke concrete dingen kent men toe aan muziek? Dat koper heeft iets te maken met vroegere jachthoornblazers, dat heroïsche heeft te maken met soldaten die in een bepaald tempo lopen, die muziek heeft dan ook dat tempo. Droefenis is dan weer langzaam en heeft een viool. De betekenis die wij aan muziek toekennen heeft altijd met randverschijnselen te maken."

Hoe is Rogier van Otterloo overleden?

Rogier van Otterloo hield van de landelijke omgeving van Tienhoven, waar hij jarenlang woonde met zijn vrouw en drie zoons. Toen hij nog maar in de 40 was, werd hij echter ziek: hij leed aan longvlieskanker. In 1983 werd er een tumor bij hem verwijderd. Hoewel hij herstelde van de operatie en zijn werk bij het Metropole Orkest kon hervatten, keerde de ziekte na een paar jaar toch terug. In 1987 trad hij op verzoek van het orkest terug omdat het echt niet meer ging. Over zijn ziekte zei Van Otterloo: "Je krijgt het gevoel dat iemand moet hebben die ter dood is veroordeeld, en hoopt op een lichtere straf." Hij overleed op 29 januari 1988 op 47-jarige leeftijd, een onmisbaar deel van het Nederlandse muzikale erfgoed achterlatend.