Meyerbeers meesterwerk over Jan van Leiden (en zijn moeder)

Vijf bedrijven, een groot orkest, een uitgebreide cast, effecten van een hoog muzikaal niveau en toneeleffecten die gebruik maakten van de laatste technieken karakteriseren de Franse grand opéra: Giacomo Meyerbeers Le prophète is een schoolvoorbeeld van het genre. Voor het eerst werd elektrisch licht gebruikt in een operavoorstelling, om zonlicht te fingeren. Aan het slot van de opera is er een geweldige explosie in de kathedraal van Münster. Zoals gewoonlijk had Meyerbeer veel aandacht gegeven aan het op muziek zetten van het tekstboek, om het maximum aan dramatiek uit de gegeven situaties te halen. In het publiek van de wereldpremière zaten Giuseppe Verdi, Hector Berlioz, Charles Dickens en Frédéric Chopin. Chopin en Franz Liszt zouden stukken schrijven geïnspireerd op delen uit de opera.

(Tekst gaat door onder de illustratie.)

Le prophète begint in de Nederlanden: Jean de Leyde (geïnspireerd op Jan van Leiden) is verliefd op de Dordtse Berthe, een verbintenis die de zegen heeft van zijn moeder Fidès. De graaf van Oberthal is echter ook verliefd op het meisje. Als zijn moeder gevangen is genomen, doet Jean afstand van Berthe om zijn moeder vrij te krijgen. Een sinister trio van Wederdopers haalt Jean over om naar Münster te gaan en zich te laten kronen als koning in Münster. Als hij daar tot profeet is uitgeroepen, denken zowel zijn moeder Fidès als Berthe dat deze profeet de instigator is van de moord op Jean, van wie ze denken dat hij dood is. Als Fidès als bedelares in Münster aankomt, ontdekt ze dat Jean nog leeft, maar door omstandigheden gedwongen moet Jean ontkennen dat Fidès zijn moeder is. Het misverstand rond de zogenaamde dood van Jean leidt er toe dat Berthe een deel van de kathedraal van Münster opblaast. Jean en zijn moeder komen om in de vlammen.

(Tekst gaat door onder de illustratie.)

Het personage van de Nederlandse moeder Fidès springt het meest in het oog: bij de wereldpremière op 16 april 1849 werd de rol vertolkt door de 28-jarige Pauline Viardot-García, dochter van zanger Manuel García, zuster van zangpedagoog Manuel García en van diva Maria Malibran, vriendin en muze van diverse componisten, zelf componiste en zangeres met een stem die zowel sopraanhoogte als warmte en laagte van de altstem in zich verenigde. Vooral in het tweede deel van de opera wordt de aandacht voor een groot deel naar Fidès toegetrokken en Viardot scoorde een groot succes in de rol. Haar zoon Jean werd vertolkt door tenor Gustave-Hippolyte Roger, in werkelijkheid zes jaar ouder dan zijn 'moeder' en ook de eerste vertolker van Faust in La damnation de Faust van Hector Berlioz. Meer antiheld dan held, blijft Jean een wat schimmige figuur, van wie we niet weten of hij zelf gelooft in zijn 'goddelijke roeping'. Zijn vriendin Berthe was een creatie van Jeanne-Anaïs Castellan, die een indrukwekkende internationale carrière had en zong op de begrafenis van Chopin. Berthe zou de love interest in het verhaal moeten zijn, maar Jean heeft een veel sterkere band in de opera met zijn moeder Fidès.

De drie Wederdopers - Zacharie, Mathisen en Jonas - worden wel omschreven als een parodie op de Heilige Drieëenheid: ze zijn aanhangers van de beweging die vindt dat mensen pas op latere leeftijd gedoopt moeten worden. Meyerbeer voert ze ten tonele terwijl ze gezamenlijk dezelfde muziek zingen, alsof ze één personage zijn. Gedurende de opera wordt duidelijk dat ze zich hypocriet en verraderlijk opstellen. Binnen het drietal is Zacharie, geschreven voor een imposante basstem, de leider.

Tijdens de concertante uitvoering van Le prophète op 15 juli 2023 werd de rol van Jean gezongen door de Amerikaanse tenor John Osborn. Hij heeft de rol al eerder vertolkt, onder meer in Essen. Van die uitvoering bestaat een cd-opname. De Amerikaanse mezzosopraan Elisabeth DeShong was Fidès en Mané Galoyan speelde de rol van Berthe. Marc Elder dirigeert het London Symphony Orchestra en het koor van de Opera van Lyon.