I.M. Jon Hassell, meer dan trompettist

Jon Hassell is vooral bekend geworden door zijn concept van ‘Fourth World Music’ - een stijl die westerse en niet-westerse muzikale elementen samenvoegt en transformeert tot een nieuw geheel. De trompet combineerde Hassell steeds met elektronica om zijn typische eigen klank te creëren: ingehouden, licht ruisend, met klankeffecten die niet te herleiden zijn tot het oorspronkelijke akoestische geluid van de trompet. Hij speelde onder andere met La Monte Young, Brian Eno, Harold Budd, David Sylvian, Talking Heads, Peter Gabriel, Ry Cooder en Jon Balke.

Hassell, geboren in 1937 Memphis, studeerde aan de Eastman School of Music in New York, en kwam daar in aanraking met onder meer het werk van Karlheinz Stockhausen, bij wie hij ook twee jaar studeerde. Daarna leerde hij minimalist Terry Riley kennen en raakte hij betrokken bij de minimal music-scene. Een belangrijke muzikale mijlpaal in zijn leven was zijn kennismaking met de Indiase zanger Pandit Pran Nath, wiens lessen een toegang waren tot uiteenlopende traditionele muziek van over de hele wereld. Op het album Vernal Equinox paste Hassell de zangtechnieken die hij van Nath had geleerd toe op zijn trompetspel, daarbij ondersteund door elektronische effecten. ‘Mijn doel was om verticale muziek te maken, dat wil zeggen dat je op geen enkel moment in de muziek een element zou kunnen horen dat herkenbaar terug te leiden zou zijn tot een bepaald genre of een specifieke herkomst.’

In 1980 verscheen, in samenwerking met Brian Eno, het album Fourth World vol. 1: Possible Musics. Daarop werd het concept van ‘Fourth World Music’ voor het eerst duidelijk tot klinken gebracht: 'A unified primitive/futuristic sound combining features of world ethnic styles with advanced electronic techniques', zoals Hassell het zelf omschreef. In de decennia daarna werd Hassell in toenemende mate gezien als een boegbeeld van de zich ontwikkelende cross-over tussen westerse en niet-westerse muziek.

Op zijn - heel recente! - laatste twee albums, Listening to Pictures (2018) en Seeing Through Sound (2020) liet Hassell horen wat hij zelf omschreef als ‘pentimento’ - eigenlijk een techniek uit de schilderkunst waarbij door het wegkrabben van verflagen, vaag maar wel herkenbaar, een onderliggende voorstelling zichtbaar wordt. Betoverende klankeffecten waarbij het woord ‘kleur’ inderdaad nog wel het beste past.

In het persbericht van de familie van Jon Hassell, gepubliceerd na zijn overlijden, is te lezen dat ‘All donations to Jon Hassell’s GoFundMe will allow the tremendous personal archive of his music, much unreleased, to be preserved and shared with the world for years to come. We also hope to provide philanthropic gifts of scholarship and contributions to issues close to Jon’s heart, like supporting the working rights of musicians.’

Daaraan is nog als citaat van Hassell zelf toegevoegd:

‘Fourth World is a kind of philosophical guideline, a creative posture, directed towards the conditions created by the intersection of technology with indiginous musi and culture. The underlying goal is to provide a kind of creative midwifery tot the inevitable merging of cultures while providing an antidote to a global 'monoculture' created by media colonization.
The underlying premise is that each indigenous peoples' music and culture - the result of their unique response to their unique natural environment - functions in the sam way as, as an 'element' in the periodic table of chemistry: as pure building blocks which all other 'cultural compounds' will arise.
In other words, these cultures are our 'vocabulary' in trying to think about ways to respond to our place in the new geography created by our media world, and must be respected relative to their importance to our survival.’