Cappella Amsterdam olv Daniel Reuss: In Umbra Mortis

Hoe is het mogelijk dat koorstukken die in de tijd zó ver uiteenliggen, toch zo prachtig op elkaar aansluiten? Het geheim van die verwantschap is het gebruik van chromatiek. De Wert was een van de eerste componisten die de chromatiek - dus het gebruik van halve secunden (zeg maar: alle witte en zwarte toetsen van de piano) binnen een melodie - toepaste binnen geestelijk repertoire. Een expressiemiddel dat vooral sterk is bij het uitdrukken van verdriet en rouw: als je het hoort weet je niet waar het 'heen gaat', of wanneer het ophoudt - eigenlijk precies zoals we overmand kunnen zijn door verdriet... Geen wonder dus dat je deze techniek hoort in de motetten die met het lijdensverhaal van Christus te maken hebben, en dat Rihm, overigens geïnspireerd door Gesualdo, hetzelfde doet in zijn passie-teksten. Vrolijke, feestelijk klinkende muziek is het dus logischerwijs niet, maar wat een diepe, verbluffende schoonheid!

In het interview hieronder licht Daniel Reuss toe hoe dat werkt met die chromatiek, en waar je mee te maken hebt als het gaat om de reine- of middentoonsstemming die in de 16e eeuw nog gebruikelijk was, tegenover de gelijkzwevende stemming die tegenwoordig gehanteerd wordt.

Een keuze uit de nieuwe CD is te horen in Vrije Geluiden op NPO Radio 4, zondag 16 mei 2021.

Meer informatie is >hier te vinden op de website van Cappella Amsterdam.

Daniel Reuss legt in het interview hierboven uit hoe dezelfde toets op de piano heel goed eigenlijk twee verschillende tonen kan zijn (al hoor je het verschil niet als gevolg van de gelijkzwevende stemming). Datzelfde verschijnsel wordt, in een andere context, en in verband met de 'betekenis' van een noot in een modulatie (verandering van toonsoort) binnen één liedje, in deze video uitgelegd: