Geboren in 1770: Antonin Reicha (2)

Verschillend

Hoe bevriend Beethoven en Reicha ook waren, als componist hebben ze toch elk een eigen weg bewandeld.
Reicha was al op jonge leeftijd een gevierd docent en kon daarom al vroeg op eigen benen staan en kon eigenlijk componeren wat hij wilde, hij hoefde aan niemand verantwoording af te leggen. Zijn pianocomposities, dit in tegenstelling tot Beethovens kaskrakers, staan niet bij heel veel pianisten op de lessenaar, je kunt beter zeggen dat deze composities onder een hele dikke laag stof zijn komen te liggen. Maar er zijn gelukkig altijd musici met een speurneus zoals Henrik Löwenmark die de Complete Piano Music uitbracht op cd en pianist Ivan Ilic die voor Chandos de Reicha Rediscovered serie lanceerde. Een vergelijking met Beethovens pianocomposities hoeven we niet aan te gaan, want dat heeft geen zin. Maar we herkennen in bijvoorbeeld de Grande Sonate wel zijn vakmanschap en we kunnen zeker spreken van een expressieve gelaagdheid.

Pianist Ivan Ilic vertelt in vele interviews hoe begaan hij is met de muziek van Reicha. Zo was hij erg verrast toen hij een compositie vond van Reicha uit 1790, geschreven in een 5/8ste maat. Reicha stond bekend als een gekke componist die experimentele fuga’s componeerde, meerdere toonsoorten tegelijk gebruikte en ongebruikelijke ritmische elementen in zijn stukken verwerkte. Ilic noemt hem een Bartók avant la lettre. Sommige van zijn werken kun je bestempelen als bizar en ironisch. Wie baseert er nou op één akkoord (E groot) een hele fantasie? Omdat hij theoreticus en leraar was, had hij daar vast een goede reden voor.

De musicus bevrijden

Het grootste deel van zijn experimentele stukken schrijft hij in de beginjaren van zijn carrière. Als theoreticus voelde Reicha ook de behoefte om de musicus te bevrijden van de theoretische regels die toentertijd golden, naar eigen zeggen vastgelegd door mensen met een zeer slechte smaak. Daarom schreef hij zijn Praktische Beispiele: ein Beitrag zur Geistes Cultur des Tonsetzers, hierin behandelt Reicha de kunst van de modulatie. In zijn Praktische Beispiele nummer 20 gaat de pianist van het ene onverwachte akkoord naar het andere, ongebruikelijke wendingen voor die tijd. Het zou de pianist moeten helpen in de kunst van het improviseren, wat toendertijd een must was.