Mythe over Nederlandse hofcellist Joseph Hollman: gaf hij echt zijn Stradivarius aan Japanse keizer?

Rondom Joseph Hollman is een opmerkelijk verhaal ontstaan. Hij zou zijn geliefde cello, gemaakt door Stradivarius, cadeau hebben gedaan aan de Japanse keizer Hirohito. Daar trok documentairemaker George Vogelaar zijn wenkbrauwen over op. "Dan ben je toch niet normaal," zegt Vogelaar. "Zo'n Stradivarius is zoveel geld waard!"

Vogelaar vond het verhaal rondom de Japanse keizer zo curieus dat hij in het leven van de keizer dook. Hij vond een mede-onderzoeker en journalist in Emile Hollman. En ja, dat is een ver familielid van de cellist.

Het werd een groot project, zo vertelt Vogelaar in Podium. "We zijn in 2018 begonnen. We hebben heel lang onderzoek gedaan, veel gesprekken gevoerd en het archief gedoken. Daar is deze biografische schets uitgekomen."

Wie is Joseph Hollman?

Joseph Hollman is al heel jong zeer talentvol. Hij krijgt na zijn muziekstudie een stipendium van koning Willem III. Als tegenprestatie moet hij af en toe spelen op Het Loo. Daarmee is hij officieel de hofcellist.

Hij vertrekt naar Parijs en studeert daar cum laude af aan het conservatorium. Hollman begint daarna al snel aan een tournee in Scandinavië. Met Parijs als uitvalsbasis reist hij naar alle grote Europese steden. Hollman doet ook Noord-Amerika aan: New York en San Francisco. In Argentinië treedt hij op in Buenos Aires. "Hij is eigenlijk André Rieu avant la lettre", zegt Vogelaar.

Omringd door grote namen

Hollman gaat om met de grote componisten van zijn tijd. Zo speelt hij samen met Franz Liszt. De pianovirtuoos zei over hem: "Als Hollman speelt, zit zijn ziel in zijn strijkstok."

Het Tweede Celloconcert van Camille Saint-Saëns is opgedragen aan Hollman. Ook werd Hollman bewierookt om zijn uitvoering van Le Cygne (de zwaan) uit Carnival des Animaux. Hollman speelt voor koningin Victoria in Groot-Brittannië en is solocellist bij de Meininger hofkapel, waar Bach ooit dirigent was. "Het leven de musici speelde zich af aan de koninklijke hoven destijds", zegt Vogelaar.

Het is mogelijk om het spel van Joseph Hollman te horen in een paar oude opnames uit 1922 met matige geluidskwaliteit, waaronder van Le Cygne.

Aan het eind van zijn leven gaat Joseph Hollman op reis naar Japan. Daar treedt hij op en geeft maandenlang celloles aan de neefjes van de Japanse keizer Hirohito. Het verhaal gaat dat hij zo in de watten werd gelegd door het Japanse hof, dat hij iets terug wilde doen. Toen zou Hollman zijn dure cello van Stradivarius aan de keizer hebben gegeven.

Mythe ontkracht

Vogelaar: "Ergens heeft iemand dit verhaal eens bedacht en mensen schrijven elkaar daarna klakkeloos over. Wij plaatsten vraagtekens bij dit verhaal en wat blijkt: het zit anders dan meestal gedacht wordt." Er werd geschreven over Hollman dat hij weinig waarde hechtte aan materiële zaken. Dat gelooft Vogelaar niet: "Hij had een mooi ingericht huis in Parijs. Het was een nogal pedante man die er warmpjes bij zat."

George Vogelaar en Emile Hollman kunnen uiteindelijk geen aanwijzing vinden dat Joseph Hollman zijn Stradivariuscello heeft achtergelaten bij het Japanse hof. "We belden stad en land af om de sporen van de Stradivarius te ontdekken. Dat heeft ons wat jaren gekost", zegt Vogelaar. Het klopt wél dat Joseph Hollman op een Stradivarius heeft gespeeld. "Die hebben we zelfs gehoord. De cello is nu in eigendom van een Canadees fonds die het aan talentrijke studenten uitleent."

Vergeten

Wat is het nalatenschap van Joseph Hollman? Vogelaar: "Vraag maar op straat: iedereen is hem vergeten, ook in Maastricht. Misschien dat de mensen die wonen in de Joseph Hollmanstraat hem nog kennen... Toch is hij een belangrijke figuur geweest in de geschiedenis van Maastricht."

Een reden voor lokale trots dus, alhoewel Vogelaar daar iets genuanceerder over denkt: "Hij is in Maastricht geboren, maar de rest van zijn leven was hij daar nauwelijks te vinden. Hij bleef het wel een belangrijke plek vinden. Zijn afscheidsconcert hield hij in de Dominicanen Boekhandel bijvoorbeeld."

Joseph Hollman overleed in 1927 in Parijs, maar hij wilde begraven worden in zijn geboortestad. Ook hangt er een gedenksteen bij zijn geboortehuis in de Spilstraat in Maastricht.

Hollman componeerde ook voor cello. Eén van die stukken is deze Berceuse: