Wilhelm Hellweg (1939-2024), vakman in de audiotechniek: 'Te hard afluisteren werkt gevaarlijk bedrieglijk'

Opvallende samenwerking

Hellweg werd in 1994 genomineerd voor 'beste klassieke producer van het jaar' bij de Grammy Awards, maar won die niet. Hij was wel de producer van het album dat in 2003 een Grammy Award kreeg voor 'beste gesproken woord-album voor kinderen', met Peter en de wolf van Sergei Prokofjev.

Voor dat album werkte Hellweg samen met Amerikaanse oud-president Bill Clinton, voormalig president van de Sovjet-Unie Michail Gorbatsjov en steracteur Sophia Loren. Zij zijn te horen als vertellers.

Natuurlijkheid

In een interview met Opus Klassiek verklaarde hij het geheim achter zijn 'natuurlijke' geluid: "Te hard afluisteren kan gevaarlijk bedrieglijk werken. We gebruikten één van de meest analytische luidsprekers. Iedere manipulatie is hoorbaar én het staat geen te hoge afluisterniveau's toe."

Ook zocht Hellweg voorspelbaarheid op tijdens het werken: "De uitvoerenden kunnen dan meer ontspannen musiceren. Als je scheef op je stoel moet vanwege de opname, zal dat niet bepaald helpen."

Microfoons plaatsen

In de analoge opnametijdperk, in de jaren '70, moest Wilhelm Hellweg goed nadenken over de type microfoons die hij inzette, zo vertelde hij in 2017 tegen Podium. "Ik moest trucjes toepassen om de balans goed te krijgen en microfoons uitkiezen die compenseren wat níét in de akoestiek zit."

De rol van de opnametechniek werd volgens Hellweg later een stuk minder belangrijk. In 1987 gaf Hellweg al aan: "Vroeger was er meer een 'eigen keuken' met zelfontwikkelde apparatuur. Maar de technische ontwikkelingen zijn zo hard gegaan, dat heel wat firma's werken met dezelfde spullen."

De microfoonplaatsing bleef wel nog belangrijk. Hiervoor moest Hellweg inspelen op de locatie en wensen van de musici: "Bij Mozart-concerten wilde pianist Mitsuko Uchida graag de vleugelklank niet met veel 'attack' en Jeffrey Tate wilde de houtblazers een 'chocoladeplaatsje' geven, waardoor een nogal buitengewone orkestopstelling nodig werd."

Ook moest Hellweg zich afvragen met hoeveel microfoons hij wilde opnemen. Bij sommigen bestond het idee dat zo min mogelijk microfoons het meest natuurlijk resultaat oplevert, maar Hellweg wilde toch iets verder kijken. "Via het gecompliceerdere apparaat ging je zaken horen die bij andere opnamen verloren raakten."

Zoon van de bakker

Wilhelm Hellweg werd geboren in Oerlinghausen in Duitsland. "Ik was een enthousiaste amateurpianist", vertelde hij op de radio in 2003. "Op het moment dat de schoolopleiding ten einde kwam, wist ik niet exact wat ik moest doen. Ik had ouders die met muziek eigenlijk niet veel om het lijf hadden. Zij waren bakkers, en zagen geen broodwinning in de muziekwereld."

Toch werd Wilhelm Hellweg pianist, op aanraden van zijn pianodocent. Samen met gitarist Pepe Romero zou hij regelmatig optreden. Hellweg speelde graag op de fortepiano, een instrument uit de achttiende eeuw.

Hoogtijdagen van Philips

Hellweg verhuisde op zijn dertigste naar Nederland. Hij begon in 1965 als technicus bij het platenlabel van Philips en groeide uit tot de onbetwiste opnameleider. Van musiceren naar opnemen, dat is een ongebruikelijke carrièrestap.

De verklaring: "Er was toen een behoefte aan technisch geschoolde muzikanten om de pure technici te helpen. De opnameleider moet de musici stimuleren en hun vrees wegnemen. Het opzoeken van de rand is de enige garantie voor een bijzondere opname."

Wilhelm Hellweg was betrokken bij de hoogtijdagen van het Nederlandse platenlabel. Hij nam werken op met onder meer dirigenten Edo de Waart, John Eliot Gardiner, Seiji Ozawa en pianist Clara Haskil.

In 2017 was Hellweg op bezoek bij Hans Haffmans in Podium. Hij liet zijn favoriete opnamen horen, en gaf ons een blik achter de schermen in dit bijzondere radio-uurtje.

Nog meer wapenfeiten

In 1993 was Wilhelm Hellweg de audio producer bij het Nieuwjaarsconcert van de Wiener Phillharmoniker. Een concert dat miljoenen luisteraars en kijkers over de wereld volgen.

Tijdens de laatste dagen van zijn carrière werkte hij voor het Nederlandse label Pentatone, dat in 2001 werd opgericht. Het prijswinnende album van Peter en de Wolf is ook opgenomen bij Pentatone.