Dirigent Riccardo Chailly over de Gurre-Lieder: 'Het is een stuk dat controle nodig heeft'
- Klassiek
- Dirigent Riccardo Chailly over de Gurre-Lieder: 'Het is een stuk dat controle nodig heeft'
Een stuk dat door de enorme bezetting van 757 musici bij de première vermeld staat in het Guinness Book of Records. Het Concertgebouworkest viert het 150-jarige geboortejaar van Arnold Schönberg met een uitvoering van de Gurre-Lieder. Het orkest voerde het werk in 1921 twee keer uit onder leiding van de componist. Ruim een eeuw later klinkt de grootse en meeslepende cantate onder leiding van eredirigent Riccardo Chailly. In Podium vroegen we hem wat het stuk voor hem betekent.
Arnold Schönberg schreef de Gurre-Lieder tussen 1900 en 1911. Bij de première op 23 februari 1913 in Wenen onder leiding van Franz Schreker stonden er 757 musici op het podium. Na afloop waren bezoekers en critici laaiend enthousiast.
De componist baseerde het stuk op teksten van de Deense botanicus en dichter Jens Peter Jacobsen (1847-1885) in een vertaling van Robert Franz Arnold (1872-1938). De titel verwijst naar het kasteel Gurre, een ruïne in Denemarken. Het draait om de liefdestragedie tussen koning Valdemar Atterdag (1320-1375) en zijn geliefde Tove. Gurre slaat op het koeren van een duif. In het stuk is de vogel een symbool van onschuld. In het ‘Lied van de woudduif’ krijgt Valdemar te horen over de zelfmoord van Tove en wordt zijn verdriet bezongen.
De componist zei over Gurre-Lieder: “Dit werk is de sleutel tot mijn hele ontwikkeling. Het laat me van kanten zien van waaruit ik me later niet meer laat zien.”
Podium: Gesprek met Riccardo Chailly over Gurre-Lieder
"Ik was volkomen overweldigd door de grootsheid van dit werk", zegt Riccardo Chailly. De dirigent hoorde de Gurre-Lieder voor het eerst in de jaren zeventig in Milaan onder Zubin Mehta. "Ik kende het stuk niet en in de periode erna ben ik het stuk gaan bestuderen. Er was bij mij een hele sterke drang om zoveel mogelijk over de ontstaansgeschiedenis te weten te komen. Het ging mij om de betekenis. En ik wilde antwoord op de vraag waarom het zo zelden wordt uitgevoerd."
Glorieuze stemmen
Alle kennis die Chailly opdeed, kon hij gebruiken voor een opname in 1985 met het radio-orkest van Berlijn. "Het was een glorieus jaar wat betreft de stemmen die we toen hadden. Susan Dunn, Brigitte Fassbaender, Hans Hotter en Siegfried Jerusalem zongen mee." In de tijd dat Chailly chef-dirigent was van het Concertgebouworkest kwam het nooit van een uitvoering. "We hebben het er vaak over gehad. Maar Leonard Bernstein wilde het ook graag dirigeren. Het project kwam door verschillende redenen, ook financieel nooit van de grond. Hoewel ik de Achtste Symfonie van Mahler wel twee keer heb gedirigeerd in Amsterdam, is het gewoon nooit zover gekomen. Maar ik ben ontzettend blij en trots dat we het meesterwerk nu kunnen uitvoeren. Een stuk dat de diepte in klank van een orkest als het Concertgebouworkest nodig heeft."
Andere blik
Chailly kijkt anders naar de cantate, dan toen hij het Berlijnse radio-orkest dirigeerde. "Ik denk aan de late Schönberg-stukken. De beide Kamersymfonieën en de Variaties bijvoorbeeld. Als je begint bij de latere periode van de componist, kijk je heel anders naar de muziek. Het is veel minder Wagner en Mahler. Ook al gebruikt hij tonale beginselen. Als ik kijk naar de partituur wil ik alles laten horen. En bij dit stuk, dat zo vol muzikale lijnen zit, is dat ontzettend moeilijk."
De dirigent wist precies hoe deze uitvoering wilde aanpakken. "Het is een stuk dat controle nodig heeft. Natuurlijk mag er emotie zijn, maar dan wel gecontroleerd. Je moet het stuk opbouwen over ruim honderd minuten." En als dan alles op zijn plek valt, dan hoor je de kwaliteit. "Het is een meesterstuk. Een teken van het begin van een nieuwe eeuw."
foto: NPO Klassiek
Hans Haffmans in gesprek met Riccardo Chailly
De uitvoeringen van de Gurre-Lieder zijn op donderdag 1, vrijdag 2 en zondag 4 februari in het Concertgebouw. Naast het Concertgebouworkest en solisten staan ook het Groot Omroepkoor, Chor des Bayerischen Rundfunks en Laurens Symfonisch Koor op het podium.
Zondag is het concert live te horen in het Zondagmiddagconcert.
Het Zondagmiddagconcert
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
