Componist Harrison Birtwistle overleden

Enfant terrible

Birtwistle werd geboren in 1934 en studeerde klarinet en compositie aan het Royal Manchester College of Music. In de jaren ’60 hing hij zijn klarinet aan de wilgen en stortte zich volledig op het componeren.
Hij begon zich te interesseren in de zogeheten 'Manchester School': een groep medestudenten die het gezicht van de Britse muziek compleet wilde transformeren. Weg van het ouderwetse en brave pastorale (denk aan Ralph Vaughan Williams), en op zoek naar nieuwe componeertechnieken en gebruik van andere tonaliteiten.
Daar kwam een gezonde dosis rebellie bij kijken, en zo verwierf Birtwistle zijn naam als één van de enfants terribles.

Bijvoorbeeld: zijn eerste operawerk Punch and Judy beleefde in 1968 zijn première en schokte het publiek met het gewelddadige verhaal en de luidruchtige muziek. Naar verluid zou Benjamin Britten halverwege zijn weggelopen.
Of zijn beruchte saxofoon concerto Panic die in 1995 in première ging tijdens de Last Night of the Proms. Wereldwijd luisterden meer dan 100 miljoen mensen mee, maar het werk viel niet bij iedereen in goede aarde. Kennelijk stroomde de klantenservice van de BBC vol met klachten: dat het een aanslag op hun oren was!

Schokkende rituelen

De heftigheid van de reacties komt door de heftigheid van zijn muziek. De muzikale taal van Birtwistle bestaat uit agressieve accenten, krachtige uithalen in een verder mysterieus muzikaal landschap. De stukken zijn dan ook geen fijne wegdommelstukjes, maar rituelen: aards en op een rauwe manier emotioneel.
Volgens Andrew Clement, muziekcriticus voor The Guardian, was het geen toeval dat hij ging wonen in Wiltshire, vlakbij Stonehenge... Zijn fascinatie met rituelen klinken terug in bijvoorbeeld Ritual Fragments - de naam verraadt het al:

Mythologie in de opera

Het idee van rites klinkt ook door in Earth Dances. In 2006 programmeerde het Holland Festival dat orkestwerk en Het Parool scheef daarover: “De impact van Earth Dances is groot en onmiddellijk. Het klinkt als twee Sacres du Printemps die eerst hevig ruzie maken en het aan het slot weer bijleggen.”
Mythologie vormt ook een belangrijk aanknopingspunt. Harrison Birtwistle werkte veel samen met de Britse dichter David Harsent. De New York Times noemde het duo Harsent-Birtwistle een “paar dat alchemie verwezenlijkt”. Samen schreven zij opera’s met thema’s uit de mythologie, zoals Gawain (1991) en The Minotaur (2008).

Nalatenschap

Een klassieker is het orkestwerk The Triump of Time. Tevens leverde het zijn grote doorbraak op in 1975.
Hieronder de opname van BBC Symphony Orchestra met Pierre Boulez op de bok:

In 2002 won een opname van zijn werk Pulse Shadows een Gramophone Award voor beste hedendaagse album. Met Reinbert de Leeuw als dirigent.

Niet alleen via de opnames zal zijn werk voortleven. Veel dirigenten nemen zijn muziek graag in hun programma op, zoals Daniel Barenboim (die ook een aantal premières dirigeerde), Frans Welser-Möst en Martyn Brabbins. En zijn operawerken lijken ook stevig gevestigd in het hedendaags repertoire, met heruitvoeringen over de hele wereld.