Herontdekte symfonie van Graf weer te horen in Nederland

Een Nederlandse componist van Duitse komaf, die dit jaar precies 300 jaar geleden werd geboren. Hij gold als de hofcomponist van stadhouders Willem IV en V. Wie verwacht dat er dit gedenkjaar veel aandacht was voor het levensverhaal van Christian Ernst Graf krijgt ongelijk. Geheel onterecht, beweert musicoloog Lukas van Fessem.

"Het was een heel verdienstelijk componist", zegt Van Fessem. "Hij werd geboren in Rudolstadt en was aldaar hofcomponist. Aan het einde van de achttiende eeuw was Europa onderverdeeld in allerlei kleine koninkrijkjes en prinsdommen. En veel hielden er hun eigen hoforkest op na. Zo ook ons hof van Oranje rond de stadhouders. En Graf werd daar uiteindelijk de hofcomponist. Onze eigen Mozart of Haydn dus."

Geschiedeniscollege

Van Fessem ontdekte dat de Grande Simphonie Hollandaise in een Berlijns archief moest liggen en hij benaderde met succes de bibliotheek. "Ik ben gelijk met de partituur aan de slag gegaan. Het verhaal erachter is heel interessant."

Wat volgt is een waar geschiedeniscollege. "Aan het einde van de achttiende eeuw is men de monarchieën in Europa beu. De Revolutie van 1789 in Frankrijk kennen we natuurlijk allemaal. Maar twee jaar eerder werd onze stadhouder, eigenlijk ook een soort monarch, weggejaagd uit Den Haag door de patriotten. Die moest twee jaar lang in Nijmegen verblijven. Iedereen kent uit de geschiedenisboeken het verhaal van de plaats Goejanverwellesluis. Daar werd zijn vrouw aangehouden omdat zij verhaal wilde halen. Dat pikten de stadhouder en zijn vrouw niet en zij hebben toen contact gezocht met haar broer, die koning was van Pruissen. Die kwam toen met een leger naar Nederland, verjoeg alle patriotten en zorgde ervoor dat de stadhouder weer op zijn plek kwam."

Muziek op de herstelde orde

Herstelde orde dus en dat moest worden gevierd met muziek. "De stadhouder vroeg daarom aan componist Graf om daar een symfonie over te schrijven. En alle taferelen worden in de symfonie verbeeld. Het begint met het huis van Oranje en dan gaan de patriotten klieren. Dan hoor je kleine steekjes tussen de maten door. Vervolgens is het chaos, dat is de burgeroorlog. Dan komen de dappere Pruisen en hoor je een mars, wat het galopperen van de Pruisen symboliseert. Dan rennen de patriotten weg en hoor je iel georkestreerde muziek, waarbij Graf aangeeft dat de violisten alles op één snaar moeten spelen. Uiteindelijk wordt het allemaal gevierd met een fuga op de prinsenmars. Dat is het thema dat ook Mozart toen hij jaren eerder in Nederland was, gebruikt heeft en dat moet Graf gehoord hebben."

Naar alle waarschijnlijk is de symfonie voor het eerst uitgevoerd op 13 juni 1788 op paleis Het Loo in Apeldoorn. De koning van Pruisen: Friedrich Wilhelm II was bij die gelegenheid te gast. Vermoedelijk kreeg hij de partituur mee en dat verklaart waarom die in een Berlijns archief terecht kwam. Totdat Van Fessem het werk herontdekte en het nu dus opnieuw in Nederland te horen is.

De concerten door het op oude instrumenten spelende ensemble Baroccante onder leiding van Johan Olof zijn op 8 december om 20:00 uur in Brouwerij Oproer te Utrecht, 9 december om 16:00 in Hoogtij te Amsterdam en op 17 december om 15:00 in de Johanneskerk te Laren. De toegang is gratis (vrijwillige bijdrage). Lees meer info

Wil je kennismaken met de muziek van Christian Ernst Graf? De Grande Simphonie Hollandaise is nog niet opgenomen, maar er zijn wel andere werken te vinden.