Wat is een dubbelkoor?

In muziektermen heet het ook wel cori spezzati (gesplitste koren). Deze Italiaanse naam is geen toeval. De oorsprong van het dubbelkoor ligt namelijk in de San Marco in Venetië. Het is niet moeilijk voor te stellen hoe twee tegenover elkaar geplaatste koren op de balkons van die imposante basiliek zorgden voor een indrukwekkend effect.

Een Vlaams begin

Eigenlijk was het dubbelkoor uit nood geboren. Door de grote afstand tussen de balkons was er een vertraging in het geluid. Daardoor was het moeilijk om in de praktijk gelijktijdig te zingen. De in Vlaanderen geboren Adriaan Willaert bedacht de nu zo populaire oplossing.

In 1527 werd hij kapelmeester van de San Marco. Hij leidde er de beroemde Venetiaanse componistenschool. Deze school beïnvloedde de vroege Barokmuziek sterk. Hij introduceerde naast het dubbelkoor ook stukken voor twee orgels. Maar vooral de introductie van de dubbelkorigheid maakte hem befaamd.

De verdere ontwikkeling

Giovanni Gabrieli volgde hem als kapelmeester op. Hij staat bekend staat als de meester van de cori spezzati. Een beroemde leerling van Gabrieli was de Duitse componist Heinrich Schütz, die veel dubbelkorige werken schreef in de barokstijl.

In de 18e eeuw gebruikten componisten als Johann Sebastian Bach, Wolfgang Amadeus Mozart en Johannes Brahms ook dubbelkoren in sommige van hun missen en koralen. Heel bekend is natuurlijk de Matthäus-Passion van Bach, die is opgebouwd met twee koren en twee orkesten. Maar denk ook aan het Osanna uit Bachs Mis in b klein, het Qui tollis uit Mozarts Mis in c klein, en de Fest- und Gedenksprüche van Brahms. Het zijn allemaal voorbeelden van dubbelkorige werken.

Moderne stukken

In de 20e eeuw werd de dubbelkorige techniek nog steeds gebruikt door componisten als Ralph Vaughan Williams, Frank Martin en Francis Poulenc. Zij schreven allemaal missen voor dubbelkoor zonder verdere instrumentale begeleiding, die elk een eigen karakter en sfeer hebben.

Een van de meest bekende werken uit deze periode is de Mis voor dubbelkoor van de Zwitserse componist Frank Martin, die hij in 1926 componeerde maar pas in 1963 liet uitvoeren. Dit werk wordt beschouwd als een meesterwerk van de moderne koormuziek. Met prachtige in en uit elkaar vloeiende melodieën, voortdurende maatwisselingen, extatisch en toch ingetogen. Een interessant detail: hij wachtte zo lang met de eerste uitvoering, omdat hij vond dat het werk niet voor andermans oren bestemd was. Het was volgens hem een zaak tussen God en hemzelf.