Gouden opnamen: Chef-dirigenten Koninklijk Concertgebouworkest

De eerste chef-dirigent was Willem Kes van 1888-1895. Hij was betrokken bij de oprichting van het orkest in 1888. Kes dirigeerde ook het eerste concert. Hij stelde de muziek centraal en bracht zijn publiek de concertmanieren bij. Zo eiste hij van zijn publiek dat zij stil waren tijdens de uitvoeringen. Onder leiding van Kes, groeide het Concertgebouw uit tot een orkest van internationale bekendheid.

In 1895 werd hij opgevolgd door Willem Mengelberg. Hij bleef 50 jaar bij het orkest. Hij bracht het niveau van het orkest op een hoger plan. Onder zijn leiding speelde het orkest de nieuwste muziek van die tijd: symfonieën van Gustav Mahler en orkestwerken van Richard Strauss. De componisten kwamen zelf ook graag naar Amsterdam. De periode Mengelberg wordt altijd overschaduwd door de Tweede Wereldoorlog. Na de bevrijding werd Mengelberg geschorst omdat hij zich te pro-Duits had opgesteld. Hij ging in Zwitserland wonen, waar hij ook stierf.

In 1945 werd Eduard van Beinum aangesteld tot chef. Hij schoof door van gastdirigent (1929) naar tweede dirigent (vanaf 1931), “tweede eerste dirigent” (vanaf 1938) en werd uiteindelijk chef-dirigent. Hij zou die functie bekleden tot zijn dood in 1959. Hij stierf in het harnas, terwijl hij een repetitie van het orkest leidde.

Zijn positie werd in 1961 over genomen door een nog heel jonge Bernard Haitink (30 jaar) en de Duitse dirigent Eugen Jochum. Zij deelden de baan. Twee jaar later was Bernard Haitink de enige chef-dirigent. Het niveau en de bekendheid van het orkest namen onder zijn leiding sterk toe. Hij kreeg ook met kritiek te maken. Eind jaren ’60 protesteerde een groep jonge componisten (onder wie Reinbert de Leeuw en Louis Andriessen) met de Aktie Notenkraker. Het concert werd verstoord door ratels en klikkers. Het was een protest tegen de ouderwetse programmering van het orkest. Haitink dirigeerde het Concertgebouworkest tot 1988.

Toen nam Riccardo Chailly het stokje over. Tijdens het eeuwfeest in 1988 kreeg het orkest het predicaat Koninklijk toegekend door (toen nog) Koningin Beatrix. Een andere heugelijke gebeurtenis tijdens de periode als chef van Chailly was het Mahlerfeest in 1995. Chailly was de tweede niet-Nederlandse chef van het orkest.

Van 2004-2015 was de Letse dirigent Mariss Jansons de chef van het Koninklijk Concertgebouworkest. In zijn periode als chef werd het 120-jarig jubileum van het orkest gevierd. In 2008 werd het orkest door het Britse tijdschrift Gramophone uitgeroepen tot beste orkest ter wereld. Mariss Jansons kondigde wegens gezondheidsproblemen zijn vertrek na het seizoen 2014-2015 aan.

In 2016 werd Daniele Gatti benoemd tot chef-dirigent. Wegens "beschuldigingen van ongewenst gedrag" en een onherstelbare beschadiging van het vertrouwen tussen orkest en chef-dirigent", werd de samenwerking vroegtijdig in 2018 beëindigd. Er werd een schikking getroffen.

Het Koninklijk Concertgebouw heeft sindsdien gezocht naar een chef-dirigent die goed bij het orkest past. Klaus Mäkelä debuteerde in 2020 bij het orkest en werd sindsdien vaak teruggevraagd. Hij ging vorig met het orkest op tournee door Duitsland en IJsland. Het was van beide kanten liefde op het eerste gezicht.

Maandag:

Mengelberg dirigeert Gustav Mahler, Symfonie nr.5 - deel IV, "Adagietto. Sehr langsam"

Dinsdag:

Van Beinum dirigeert Anton Bruckner, Symfonie nr.7 - deel IV, "Finale. Bewegt, doch nicht schnell"

Woensdag

Haitink dirigeert Claude Debussy, "Danses sacrée et profane" - deel II, "Danse profane" en La Mer - deel I, "De l'aube à midi sur la mer"

Donderdag

Chailly dirigeert Igor Stravinsky, Apollon Musagète

Vrijdag

Jansons dirigeert Hector Berlioz, Symphonie Fantastique - deel IV, "Marche au supplice" + deel V, "Songe d'une nuit du sabbath"

Home Gouden Opnamen