Het culturele landschap van Kees Wieringa

KUNSTWERK 1: Brahms; 4e Ballade (gespeeld door Arturo Benedetti Michelangeli)

De negentiende eeuwse ballade ontleent meestal zijn inspiratie aan literaire bronnen. Het gaat veelal over legendarische, historische of over zuiver romantische personen en gebeurtenissen. Bij Brahms is dat niet zo. Bij hem gaat het eerder om ‘absolute’ muziek. Hij schreef vroeg in zijn leven al sonates, waarbij deze vier Ballades ook ontstonden.

Al luisterend naar deze vier werken valt te begrijpen waarom Schumann hem meteen tot genie verklaarde. Veel is geïnspireerd op het duistere karakter van de volksballade en alle vier zijn ze in driedelige liedvorm. Het eerste drietal heeft een vrijwel demonisch karakter.

De belangstelling voor de binnenstemmen van de langste Ballade nr. 4 (andante con moto) in b verraadt de invloed van Schumann, maar Brahms’ klassiek gerichte reserve en zijn formele raffinement verraden ook al iets van de, introspectieve rijpe Brahms. Het stuk begint haast zuchtend, maar getuigt meteen van grote schoonheid.

KUNSTWERK 2: The hill we climb, spoken word van Amanda Gorman, uitgesproken bij de inauguratie van president Joe Biden

First lady Jill Biden liet dichter en activist Amanda Gorman (22) optreden bij de inauguratie van haar man. Gorman laat zich inspireren door wat ze wil voor zichzelf en voor haar land. Ze hield een voordracht van zes minuten.

Het was niet alleen de inhoud die indruk maakte: het was ook haar voordracht, haar dictie, met gevoel voor ritme, muzikaliteit en slim, betekenisvol rijm. En niet in de laatste plaats het feit dat zij als jonge zwarte vrouw, in een felgele Prada-jas, het eervolste podium had en de Amerikaanse droom verwerkelijkte.

KUNSTWERK 3: Brancusi, met name La Muse Endormie

Constantin Brancusi wordt vaak gezien als een belangrijke kunstenaar in de overgang naar de abstractie. Ook zijn Muse Endormie is een versimpelde weergave van een menselijk hoofd. Toch heeft Brancusi altijd gevochten tegen de indeling bij de abstracte kunstenaars. Hij zegt dat hij in zijn werken op zoek gaat naar de essentie en dat hij daarom versimpelde vormen toont in zijn werk. Juist daardoor vindt Brancusi zijn werk extreem realistisch en het tegenovergestelde van abstract.

De grootste collectie werken van Brancusi in Nederland is te vinden in het Kroller-Moller Museum in Otterloo. Zijn werken zijn in het buitenland onder meer te zien in Parijs (Centre Pompidou), Philadelphia (Philadelphia Museum of Art), New York (Museum of Modern Art) en Boekarest (Nationaal Museum). Brancusi ligt begraven op het Cimetiere de Montparnasse in Parijs, op zijn graf is het beeld ‘de Kus’ geplaatst.

KUNSTWERK 4: het werk Le opere della Misericordia van Caravaggio in Napels

De Zeven Werken van Barmhartigheid , of beter gezegd de Madonna della Misericordia , is een olieverfschilderij op canvas voltooid in 1606-1607 door Caravaggio en bewaard in Napels. Het enorme doek (320x260 cm) is gemaakt voor het hoofdaltaar van de kerk van Pio Monte della Misericordia en is nooit verwijderd.

Caravaggio arriveerde in 1606 in de Napolitaanse stad, op de vlucht voor Rome na een moord waarvoor hij ter dood was veroordeeld. In Napels creëerde hij verschillende belangrijke schilderijen, waaronder de Zeven Werken van Barmhartigheid: een raadselachtig schilderij, misschien wel een van de meest turbulente die Caravaggio kon maken.

In al zijn werken, zelfs die van religieuze aard, ensceneert hij mensen van vlees en bloed, echte en optimistische figuren, vaak gevangen onder het gewone volk - zoals in het geval van de Zeven Werken van Barmhartigheid, waar het evangelie het gezicht heeft van de mensen van Napels.

Caravaggio had vanwege zijn opvliegende karakter een beruchte reputatie. Hij werd nog geen veertig jaar oud. Tijdens een oversteek per boot van Napels naar Porto Ercole, bij Rome, overleed hij. Over de mysterieuze toedracht van zijn overlijden is veel gespeculeerd.