Wie is... Herbert Blomstedt?

De Zweedse dirigent Herbert Blomstedt wordt op 11 juli 2023 96 jaar. Ondanks dat hij op hoge leeftijd is, staat hij nog steeds op de bok. Zo was hij zondagmiddag 22 januari 2023 nog live te horen in het Zondagmiddagconcert met het Concertgebouworkest en violist Janine Jansen.

Nieuwsgierig als een kind

"Ik koester de nieuwgierigheid van een kind", zei dirigent Herbert Blomstedt op zijn 93ste, vlak voordat hij het podium opging in München om de Negende Symfonie van Franz Schubert te dirigeren. "Muziek houdt me jong en nederig", vindt hij. "Ik heb gedurende de jaren het nodige geleerd, maar vooral ook hoe weinig ik weet. Ik raak nooit uitgekeken op zo’n Negende Symfonie. Een tweehonderdste keer ben ik nog even hongerig en opgewonden als bij de eerste kennismaking. Ik geloof niet in definitieve antwoorden. Er liggen altijd weer ontdekkingen te wachten."

In een eerder interview vertelde Blomstedt dat de Russische schrijver Lev Tolstoj hem - in een essay over kunst - zijn levensmotto aanreikte: "Altijd blijven zoeken naar iets wat nog meer waarheid bevat." Een uitspraak die leidraad en kern is geworden van een lang leven. Wat ook geldt voor de Latijnse zegswijze in het vaandel van het Gewandhausorchester Leipzig, waarvan Blomstedt zeven jaar chef was: ‘Echt plezier is een serieuze zaak.’

Blomstedt musiceert en praat over zijn lange loopbaan

De legendarische Bernstein maakte hem los

Blomstedt werd in 1927 geboren in de Amerikaanse stad Springfield. Hij is de zoon van een Zweedse predikant en een Amerikaanse pianiste. Twee jaar later - de Amerikaanse economie stortte in - keerde het gezin terug naar Scandinavië. Daar studeerde hij musicologie in Stockholm en Uppsala, vervolgens neusde Blomstedt rond bij de compromisloze modernisten in het Duitse Darmstadt, en verdiepte zich in de werkwijze van de barokpioniers in het Zwitserse Bazel. Zijn nieuwsgierigheid bracht hem overal.

Blomstedt leerde de basisprincipes van het dirigeren van de strenge Rus Igor Markevitch en de vrijheid van het musiceren bij de flamboyante Amerikaan Leonard Bernstein. Bij die laatste vond hij een inspiratiebron, "in zijn enorme spontaniteit en rijkdom aan ideeën. Hij maakte me los."

Daarna wachtte een grote en lange loopbaan, een reis die hem van Scandinavië naar het communistische Oostblok en het kapitalistische Amerika voerde. Geen politiek of cultureel landschap ontsnapte aan zijn aandacht. Blomstedt gelooft in het vermogen van muziek om "levens ten goede te veranderen", al is hij zich er ook van bewust dat een Sovjet-dictator als Stalin hartstochtelijk van Mozart gehouden had.

Meebewegen met de tijd

Zelf blijft Blomstedt, zei hij, ook op hoge leeftijd nog een hopeloze jongeling: "Ik hou ervan om naar zaken te streven die net buiten mijn bereik liggen, die ik vandaag niet kan, maar morgen misschien wel." Het betekent ook dat hij geen problemen heeft om als dirigent mee te bewegen met nieuwe ontwikkelingen. "Ik moet me blijven ontplooien", vindt hij, "anders sterf ik artistiek. Want dirigenten met een slagtechniek uit de steentijd kunnen geen orkest leiden uit de eeuw van de digitale snelweg."

Blomstedt gebruikt zijn populariteit ook om Scandinavische componisten uit de vergetelheid te bevrijden. Muziek van Nielsen, Berwald en Stenhammar geeft hij een tweede leven.

Blomstedt dirigeert de Serenade voor Orkest van Stenhammar