Keith Jarretts bijzondere concert in Keulen: wat is het geheim?

Een improvisatie op papier

Een volledig geïmproviseerd optreden naspelen als een klassieke voordracht is nogal een uitdaging, laat Van Raat weten. “In principe kan het niet,” zegt hij. “Dit is een transcriptie die gemaakt is door drie Japanners, die het echt noot voor noot hebben opgeschreven, tot in bizar detail, omdat ze die hele vrije improvisatie wilden vastleggen.” De pianist zag het als een uitdaging. Hij vond het interessant om te onderzoeken of dit stuk als compositie stand kon houden. “En kunnen we dit loskoppelen van Keith Jarrett als pianist?” Dat was voor hem de formele reden om het te doen. “De informele reden was dat ik het gewoon heel gaaf vond,” voegt hij toe. “Ik wilde het geheim achter die noten proberen te begrijpen. Want hoe kan het dat dit stuk zo goed werkt?”

Inspiratie van een slechte piano

De avond van het concert leek alles tegen te zitten. Keith Jarrett had 600 kilometer afgelegd in de auto, de piano klonk niet goed, en het concert kon pas laat op de avond beginnen. De pianist wilde daarom bijna afzien van optreden. Uiteindelijk speelde hij toch en maakte er het beste van. "Het stuk is geïnspireerd door de slechtheid van dat instrument. Waardoor het zo goed past", vertelt Van Raat. De pianist legt uit dat zijn interpretatie daardoor eigenlijk te mooi klinkt op zijn perfect afgestemde piano.

Mooi vals

"Ik heb het idee dat hij heel erg speelt met de ergernis van het instrument", vertelt Van Raat. "Je hoort bijna geen heel hoge of heel lage passage." Jarrett gebruikt secundes in plaats van een octaaf. "Bijna vanuit een soort ergernis", vertelt hij. Het klinkt soms opzettelijk een beetje vals. "Zo van: ik wil daar een scherpe klank. Laat ik het nog even extra aanzetten."

Er zijn meer dingen die opvallen. "In het begin van het tweede deel hoor je dat hij continu op die D zit te hameren." Daarnaast gaat het stuk alle kanten op. "En dat vind ik ook zo prachtig", aldus Van Raat.

'Die man is geniaal'

Als uitvoerder moet je die punten herinterpreteren, legt Van Raat uit. "Naspelen, dat ga ik toch niet doen. Ik ben geen Keith Jarrett. Die man is geniaal. Ik kan niet op die manier in zijn huid kruipen", vertelt hij. Dus eigenlijk benadert Van Raat het werk als een bestaande compositie. Om toch het een en ander na te bootsen, haalt Van Raat wel wat trucjes uit de kast. "Zo kies ik veel meer de rechterhand", zegt hij.

Benieuwd hoe dat klinkt? En wat Keith Jarrett en het concert verder zo bijzonder maakt? Luister dan hier de podcast.

Op 30 januari 2025 is de opname van The Köln Concert door Ralph van Raat te horen in het Avondconcert op NPO Klassiek. Meer informatie over de concerten op de site van Ralph van Raat.