Muziek in een Notendop #6: Romance

Wat is een romance?

Het woord romance komt van het Latijnse romanice of het provencaalse romans en betekent: 'in de Romaanse taal geschreven'. Het ging hier om korte verhalende gedichten, veelal met een opbeurende, warmhartige inhoud. De romance als muziekvorm ontstond in de Spaanse middeleeuwen. Ver vóór de opkomst van Tinder, datingsites of contactadvertenties in de krant was er de wereld van de Hoofse Liefde. Deze hoofse romance vond via gedichten zijn weg naar zang en snarenspel. En net als een Beatles-liedje waren romances vaak coupletliederen met een amoureus of teder karakter. Vanaf de veertiende eeuw zijn er romances bekend. Ze ontstonden aan de vorstenhoven en vonden hun weg naar het gewone volk via troubadours. Van dorpsfeesten tot gezang bij de graanoogst: de romance was overal en ging zelfs het schip in. Door de Spaanse ontdekkingsreizen en kolonisatiedrift raakte het genre wereldwijd verspreid.

De opkomst van de boekdrukkunst zorgde voor verdere popularisering. In Antwerpen verscheen rond 1550 de verzameling Cancionero de romances. Romances konden puur instrumentaal zijn, of vocaal, zowel één- als meerstemmig, met begeleiding van een gezellige draailier, een viool of getokkelde snaarinstrumenten. De inhoud was breed: naast het vieren van de hoofse liefde gingen romances ook over andere verzonnen verhalen of over de actualiteit.

In de zestiende en zeventiende eeuw werd de romance steeds verfijnder. De coupletliederen werden uitgebreid met een refrein. In de barok raakte de goeie ouwe romance een beetje op de achtergrond door de opkomst van nieuwe vormen van muziekdrama. Uitdoven doet de romance niet. Zo is er het lied Plaisir d'Amour van Padre Martini, een typisch voorbeeld van de achttiende-eeuwse romance als sentimenteel lied. Via de Duitse componist Simon Mayr kwam de romance ook in de Italiaanse operawereld terecht. Langzame aria's in tragische opera's werden 'romanza's'. Denk aan Una furtiva lagrima uit de opera L'elisir d'amore van Donizetti. Una furtiva lagrima - een verholen traan.

De tophits uit romanceland zijn vaak instrumentale exemplaren. Die ontstonden omstreeks 1750 in Frankrijk. In de Tweede symfonie van Joseph-Barnabé Saint-Sevin zit een Romanza minore. Totaal onbekend, maar wel de eerste. François-Joseph Gossec kwam in zijn Vijfde symfonie met een Romanza andante en toen was het hek van de dam. Instrumentale romances hebben gemeen dat ze een relaxed tempo hebben, een zangerige melodie, een eenvoudige harmonische structuur en een helder onderscheid tussen melodie en begeleiding. De mooiste voorbeelden? Het hart van Mozarts Pianoconcert nr.20, de Romance in F groot van Ludwig van Beethoven en de Romance in f klein van Antonín Dvořák. Voor de originelere dates kies je Vaughan Williams. Hij sleurt jullie de diepte in, met een Romanza voor tuba, of je gaat voor een mystieke Wild West-romance voor harmonica en orkest. Of je kiest de moeder aller romances: die liefdesoase uit Pianoconcert nr.1 van Frédéric Chopin. Zoals 'ie het zelf omschreef: "Muziek als een lente-dagdroom bij maanlicht".

Muziek uit deze aflevering:

Beluister via Spotify de muziek uit alle afleveringen van Muziek in een Notendop.

Home Muziek in een Notendop